“Zvezda Povolj'ya” gazetasınıñ pänceşämbe sanında ber törkem cämäğät eşlekläreneñ Tatarstan prezidentına möräcäğäte basılıp çıqtı. Anda soñğı aylarda Qazan Däwlät universitetı dotsentı Sergey Gavrilovnıñ üterelüe, ğinwar azağında tatar tarixı kitaplar avtorı Bäzretdinovqa häm Çistay şähär ictimaği oyışması räise Şäydullinğa banditlar höcüme buluı faktları turında yazıla. Xatta atalğan keşelär barısı da atomtöş energiäse çığanaqlarına qarşı oyışmada eşlägännär häm eşlilär. Möräcäğätneñ avtorları bik küp sorawlar tua, dip yazalar. Bu faciğäle xällär respublikanıñ ictimaği xäle belän bäyle tügelme? Alar Tatarstan grajdannarınıñ ekologik häm başqa problemalar buyınça möhim qararlar qabul itüdä qatnaşu konstitutsion xoquqınnan mäxrüm itärgä tırışular tügelme? Säyäsi waqiğalarnı, ğädättägeçä, barğan töştän “Tatarstan yäşläre” elep ala. Şuşı könnärdä Rusiä üzäk saylaw komissiäse prezidentlıqqa nämzät V.Putinnıñ keremnäre häm milke turında mäğlümatlar iğlan itte. “Baqsañ, Vladimir Vladimiroviç ällä kem tügel, bezneñ keşe ikän”, dip yaza mäqäläneñ avtorı Soltanov. “1999-2002nçe yıllar eçendä anıñ ğomumi kereme 7 million 799 meñ 637 täñkä täşkil itkän. Mäskäw ölkäsendä 1500 kv. metr cir mäydanı bar ikän prezidentnıñ, ämma daçası da, yortı da yuq , di. Däwlät eşläre belän yörep, qulı citmider, möğayın. Min dä Biektawdağı 10 kv.metrlı yortıma veranda eşläp quya almıym: nişliseñ, qul citmi. Bu yaqtan bez Vladimir Vladimiroviç belän tigez ikän. Ämma min prezidentnıñ borınına çierttem: minem şäxsi maşinam bar (xäyer burıçım da şaqtıy). Ä anıqı yuq”, dip yaza Soltanov äfände.
“Tatarstan yäşläre”ndä “Fiker” baş astında Röstäm Zaripovnıñ “Atarbızmı ber kön çäçäk bulıp?” digän yazması millät xäle turında sallı ğına mäqäläsendä Röstäm Zaripov Rusiädä millätlärneñ nigä mantıy almawların analizlıy. Menä soñğı waqıtta Tatarstan konstitutsiäse tiräsendä barğan tözätülär, östämälär turında fiker. Kürep torabız, telebezne, xätta prezident bulu xaqına öyränäse kilmi tatar tügel kandidatlarnıñ. Çeräşep milli respublika prezidentı ike däwlät telen dä belergä tieş digän normağa qarşı köräşälär. Ä monı niçek añlarğa soñ? Bezneñ mäxäbbätebezne qazanıp, tawışlarıbızğa ömet bağlawçı bu kandidatlar şul qädär riäsız ki, telebezgä, dimäk ki, üzebezgä qarata da, asıl mönäsäbätlären waqıtlıça ğına da tomalıy almıylar dipme? Çınğızxan, Aqsaq timer, Napaleon, Lenin, Stalin, Gitler, Suvorov, Kutuzov häm başqa böyeklär öçen yöz meñnärneñ ğömere quyıluı berni tormağan. Bolar ere citäkçelär. Keçeräk citäkçelär dä üz känäfien, yäğni üz bilämäsen saqlap qalu, kiñäytü öçen köräşä. Kön dä! Ägär şul yulda alar kemnärneder räncetä yäki xarap itä ikän, bu bik tä tabiği. Bar da ber qamırdan. Ülçäm, masştablar ğına törle, dip yaza Röstäm Zaripov “Tatarstan yäşläre”ndä.
“Tatarstan xäbärläre” “Latinçağa küçärgäme-yuqmı” digän mäqäläsendä tağın ber tapqır latin imlasına küçü mäs’äläsenä qağıla. Dürt yılğa ber Tatarstan Däwlät Şurasına saylawlar yaqınlaşqan sayın latin grafikasın kertü-kertmäw turında bäxäslär quyırıp ala. İñ qızığı şul, bu xaqta borçılğan keşelär deputatlar bulıp çığa. Belmim, eş kürsätäse kilüdänme, ällä yañadan deputat bulıp saylanası beläwdänme – äytüe qıyın. Tik şunısı xaq, bu eş haman süz botqasınnan uzmıy, dip süz başlıy mäqälä avtorı Färit Sadriev häm üze dä şul süz botqasına çuma. Ul tağın ber tapqır latinğa küçügä qarşılarnıñ küptän bilgele fikerlären qüätli. Ber özek. Qayber tatar gazetalarınıñ latin grafikasına küçü kiräklege xaqındağı qayğırtuları da üz-üzenä qul salırğa cıyınğan keşene xäterlätä. Härxäldä, latin grafikasına küçkän oçraqta tatar telendäge gazetalarğa “ülärgä turı kiläçäk”. Çönki gazetanı çığaru öçen latin ğrafikasın qullanıp yaza belüçe jurnalistlar, korrektorlar, xäref cıyuçılar, verstal'şçiklar häm bilgele inde bu cähättän ğilemle redaktorlar kiräk. Tatar jurnalistikası yıldan-yıl menä digän yäş belgeçlär belän tulılanıp äytü döreslekkä turı kilmi bit dip yaza avtor. Küräseñ, avtor inde monnan 10 yıl çaması elek, 90-yıllar başında ber törkem tatar jurnalistlarınıñ keçkenä genä ber bülmädä ber komp'yuter yärdämendä latin imlasında “Dönya” digän gazeta çığarıp yatqannarın häm bu eştä ällä ni qıyınlıqlar kürmägännären belmi. Belsä, üze ük äytkän süz botqasın tağı da quyırtıp yatmas ide. Tağın şunısı qızıq, uzğan atnada Mäskäwdän “Vesti” programması jurnalistları kilep, “Vesti nedeli” tapşıruına latin imlası problemasına qağılışlı syujet äzerlädelär, materiallar tupladılar. Material tuplawğa däwlät televizion kanalı jurnalistları da ciñelde. Däwlät citäkçelärenä, tanılğan tatar yazuçılarına şul jurnalistlar latinğa küçü probleması belän möräcäğät itkännän soñ alar interv'yu birüdän baş tartqannar. Çönki bu küptän xäl itelgän mäs'älä. Yullar açıq, başqaruçılarğa ixtıar häm teläk kenä kiräk.
Yunıs Ätnäle. Qazan
