Accessibility links

Çeçnyada bulıp qaytqan BMO räsmie Jan Egeland Azatlıq radiosına


Berläşkän Millätlär oyışmasınıñ Humanitar eşlär öçen cawaplı räsmie Jan Egeland küptän tügel Çeçnyada bulıp, andağı wazğiät, qaçaqlarnıñ xäle belän tanışıp, Rusiä räsmiläre belän oçraşular ütkärep qayttı. Säfärneñ näticäläre turında ul Azatlıq xäbärçesenä söyläde.

Humanitar oyışmalar mäglümätenä qarağanda 2000 yılda Çeçnyada torğan cirlären taşlap kitkän keşelär sanı 250 meñnän artıq bulğan. Qaçaqlarnıñ ber öleşe Rusiädä, 23 meñläbe Yevropa illärendä, 70 meñ çaması äle dä kürşe İnguşetiädä sanala, şunıñ 7 meñläbe qaçaqlar lagerında. Soñğı waqıtta Rusiä räsmiläre Çeçnyada xällär normalläşä dip alarnı qaytaru xästärlegen kürä, qaytqannarğa küpmeder kompensatsiä wäğdä itelä. Martnıñ berenä qaçaqlar lagerı yabılaçaq digän kisätülär yasaldı. Qaçaqlarnıñ ber öleşe qayttı, ämmä ber öleşe, Çeçnyada äle dä tuqtalmağan bäreleşlärdän qurqıp, anda qaytırğa telämi. Keşe xoquqların yaqlaw oyışmaları qaçaqlarnı köçläp qaytarmasqa, monı fäqät ixtiarıy räweştä başqarırğa çaqırdı. Berläşkän Millätlär general sekretareneñ Humanitar eşlär mäsäläsendä urınbasarı Jan Egeland Rusiä räsmiläre belän oçraşuda bu mäsäläne qabat kütärgän. Räsmilär İnguşetiädäge çatır lagerlarnı Martnıñ berenä yapmasqa süz birgän:

Audio (Jan Egeland)

"Bez ul räsmilärne qaçaqlar köçläp qaytarılmayaçaq digän wäğdälärendä torırğa taläp itäçäkbez. Berük waqıtta ixtiarıy qaytuçılar öçen şartlar buldırırğa tırışabız. Çönki, keşelärneñ öylärenä qaytıp normal yäşäw başlawın bez dä telibez."

Berläşkän Millätlärneñ Çeçnyağa digän soñğı yärdäme 35 million dollar çaması. Egeland süzlärençä, monıñ zur öleşe Çeçnyanıñ üzenä cibäreläçäk:

Audio (Jan Egeland)

"Bügenge köndä Çeçnyada yärdämgä moxtac 800 meñläp keşe bar. Kübeseneñ torır urını yuq, kemneñder aşarına yuq, kemder meditsina yärdämenä moxtac."

Zamanında Norvegiäneñ Qızıl Xac oyışmasın citäklägän Jan Egeland Çeçen başqlası Groznıynı kürgäç şaqqatuın söyli:

Audio (Jan Egeland)

"Minem küp cimerek şähärlär kürgänem bar, ämmä Groznıy – qotıçqıç. İsän qalğan bina yuq diärlek, meñlägän yortlar, binalar tulısınça cimerelep betkän. Bu bäreleşneñ ni däräcädä qansız buluın kürsätä."

Rusiä räsmiläre yortları cimerelgän çeçennarğa 350 meñ rubl kompensatsiä wäğdä itä. Egeland süzlärençä, bu yärdämgä 40 meñläp ğailä moxtac, ämmä kübese aqçanı äle dä ala almağan. BMOnıñ Azıq-tölek, Sälämätlek häm başqa oyışmaları Çeçnyada tözekländerü programmaların arttırırğa teli. Ämmä andağı şartlar, kön sayın diärlek atışular, şartlawlar oyışma xezmätkärlärenä daimi eşlärgä mömkinlek birmi. Çiklärne tanımağan tabiplar oyışmasınıñ 18 ay elek Dağıstanda urlanıp äle dä tabılmağan xezmätkäre, Arjan Erkel yazmışı humanitar oyışmalarnı saq bulırğa mäcbür itä. Daimi bulıp torğan terror ğämälläre dä şul uq eşne başqara, di Egeland. Küptän tügel Mäskäw metrosında bulğan şartlaw öçen şunduq Çeçen ekstermistların ğäyeplädelär. Bu isä näticädä çeçen qaçaqlarına kiterep suqtı:

Audio (Jan Egeland)

"Bu barı tik kierenkelek östäde. Taraflar arasında qarşılıq arttı. Qaçaqlarnı Çeçnyağa qaytırğa öndäw, alarğa basım köçäyde."

Bu küptän tügel Çeçnyada bulıp qaytqan Berläşkän Millätlär general sekretareneñ Humanitar eşlär mäsäläsendä urınbasarı Jan Egeland fikerläre ide.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG