Accessibility links

«Miras» jurnalınıñ 2004 yıl fivral sanına küzätü


Yılnıñ ğinwar ayınnan başlap här şimbädä Tatarstanda çığuçı jurnallarnıñ soñğı sannarına küzätü yasıybız. Redaksiä xezmätkärläreneñ icadi plannarı, aktual'' problemalarğa qarata bulğan fikerläre belän tanıştırabız. Bu tapşıruıbızda bez “Miras” jurnalına küzätü yasarbız. Ğınwar sanı belän bez sezne tanıştırğan idek inde. Bu tapşıruıbızda jurnalnıñ fivral sanı turında jurnalnıñ baş möxärrir urınbasarı Firdäwes Zarif söylär.

Xalıqara akademik «Miras» jurnalınıñ 2 nçe sanı Ğayaz İsxaqinıñ yaqın dustı, fikerdäşe bulğan talantlı dramaturg Ğäliäskär Kamalnıñ tuuına 125 yıl tuluğa bağışlanğan «Baş redaktor süze» säxifäse belän açıla.

«Miras» mönbäre» säxifäsendä Tatarstan Respublikası Prezidentı Mintimer Şäymiyevneñ Tatarstan Respublikası Yuğarı Sovetınıñ XIX sessiäsendä yasağan «Tatarstan — urtaq yortıbız!» digän analitik çığışı urın alğan.

«Ädäbi miras» säxifäse Nizametdin Ğälişer Näwäineñ «Färhäd häm Şirin» isemle şiğri romanın, Nur Bayannıñ «Cimerelgän dvorets yanında» digän poemasın häm Säğit İsänbaevnıñ «Ğabdulla Tuqaynıñ tormış häm icat xronikası» isemle xezmäten täqdim itä.

Watan suğışında ilen saqlap häläk bulğan kürenekle ädip Nur Bayannıñ «Cimerelgän dvores yanında» digän poemasınnan ber özek tıñlap ütik:

Mälikä Basıyr uqıy:

«Moskva yanındağı Saritsıno daçasında Yekaterina II nçe dvoresın kürü istälege.

Min küzemne alğa,

Urmannarğa

Töbädem dä atlıym yalanğa,

Häm tuqtıym da,

Zäñgär çäçäklärne

Özep-özep alam min anda.

Yal itäm min matur daçalarda,

Baqçalarda yörim, urmanda,

Aq çabaqlı tirän küldä yözäm,

Äx, küñelle yörim min anda.

Alda urman.

Çü!

Tawış kilä... tıñlıym...

Şıñşıylar...

Ul tawışlar minem babaylarnıñ

Ülem cäzasına oxşıylar.

Nik şıñşıylar alay,

Nik sıqrıylar?

Nik şat tügel alar, küñelsez...

Äy,

Çal saqallı qartlar

Tuqtağız sez,

Ni eşlisez anda bügen sez?..

Ni eşlisez? TUQTAP yal itegez,

Yal itegez şuşı urında.

Sezgä çäçäk biräm,

Çäçägemne,

Cıyıp yördem şuşı bolında.

Ax, sez moñsu, moñsu...

Yılmaymıysız...

Ni buldı soñ?

Nigä kölmisez?

Nigä sez dä irken dalalarda

Minem kebek söyenep yörmisez?

A, yuq,

Tuqtadım da şuşı daçada min,

Babaylarnı uylap qaradım,

Kürenä kebek itep xis ittem min

Şäwläläre monda alarnıñ.

Qart ağaçlı quyı bu urmanda

Tirän xislär mine kümgännär,

Kemnär monıñ şomırt çäçäklären

Yöz yıl elek taptap yörgännär?

Kemnär ikän matur taş küperlär

Salıp kitkän änä tegendä?

Kemnär monda yarsıp yılağannar,

Äyt, qart imän, sineñ töbeñdä?..

Räis Dautov häm Näzahät Nurullina «Ğäliäskär Kamalnıñ tuuına 125 yıl» säxifäsendä basılğan «Böyek isxaqiçı» isemle xezmättä oluğ ädipneñ tormış yulı häm icatı xaqında täfsille mäğlümat birälär.

«İdel buyındağı 1921—1922 nçe yıllardağı açlıq waqıtında tatar zıyalılarına, millätkä xezmät itüçelärgä tatar cämğiätläre dä yärdäm qulın suza, — dip yaza tarix fännäre doktorı, akademik Rämzi Wäliyıw «Ğäepnamä, yäisä «Tatar kontrrevolyutsiäse» digän essesında. — Ädäbiättä moña qädär bilgele bulmağan ber ğibrätle waqiğağa ğına küz salsaq ta, bez üzebezneñ mondıy xällärdän bixäbär buluıbızğa şaqqatırbız. Süz möhacirlektä ğömer itärgä mäcbür bulğan Xärbin şähärendä yäşäwçe tatarlar turında. Monı az bulsa da küzallaw öçen, arxivta saqlanıp qalğan Ğäzizov Abdulla Saqmarı tarafınnan 1922 nçe yılnıñ 27 nçe martında Riza Fäxretdinovqa yazğan xatınıñ ber öleşen kiterü dä citäder.

… Xatnıñ başı da, axırı da saqlanmağan. Arxiv papkasında möfti Riza Fäxretdinovqa kilgän, yä üze cibärgän xatlarnıñ buş konvertları ğına saqlanıp qalğan. Bu xat Möselman Diniä näzaräte xezmätkärlären xökem itü 2300 häm 2301 nçe tikşerü eşlärendä bik açıq kürenä. Anda 21 keşe xökemgä tartıla. Alar barısı da Yaponiädä, Man''çjuriädä häm Qıtayda yäşäwçe kontrrevolyutsion törkem belän bäyläneştä buluda, Sovet xaqimiätenä qarşı cimerü eşe alıp baruda ğäeplänälär». Sitata tämam. «Ğäepnamä, yäisä «Tatar kontrrevolyutsiäse» isemle bu esseda xalqıbız tarixınıñ faciğäle säxifäläre bäyän itelä.

Millätpärwär şäxes, tanılğan şağir Ämir Mäxmüdownıñ «Millätebezneñ böek saqçısı!» digän şiğerlär şälkeme «Milli şiğriät» säxifäsendä dönya kürgän. Tatar xalqına, anıñ oluğ şäxeslärenä mäxäbbät häm ixtiram belän suğarılğan älege şiğerlärneñ berniçäsen uqıp ütmäsäk, küzätü tulı bulmas kebek. Mälikä Basıyr uqıy:

Millätneñ saqçısı

Afätne ciñüçe! Kitä şul is-aqıl!

Millätneñ — küz yäşe, sağışı — İsxaqi.

İdelne, Uralnı adaşqan cil ayqıy,

Bormalı yullardan qaytqanday İsxaqi.

Azatlıq — satılmıy, bäyäsez — İl xaqı!

Bäyäsen belgän kük barı tik İsxaqi.

Xalıqnıñ canıday

Yäşär ul meñ baqıy.

Millätneñ saqçısı — ülemsez İsxaqi.

25 oktäber, 2003.

Qazan.

Tatar tele

Tuğan telem — batır tatar tele,

Ğorurlığı ilemneñ minem.

Şağilärneñ başın kiskän faşist,

Kisälmägän telemne minem.

Yawda irlär yatıp qalsa qalğan,

Ülmäs telem minem tere qalğan.

Missioner İl''minskiylardan

Qäberenä quyğan täre qalğan.

Telkäyemne, imeş, tarttırmaqçı

Şovinist zat tegermännärdä.

Tegermändä üze tarttırılır

Minem telem qüwätlängändä.

Büläk öçen tuğan telen satqan

Çit illärdä bäğze şağirlär.

Telen satqan, dimäk, ilen satqan,

Zur büläkkä laeq — çın irlär!

Telem — ğäskär!

Yaña ürlär yawlıy,

Ğorur yañğırar çiksez Cihanda,

Tuqay kebek komandarmnarı,

Qol Ğälilär isän bulğanda!

Firdäwes Zarif: «Miras» säxnäse» säxifäsendä Ğayaz İsxaqinıñ «Oluğ Möxämmät» tarixi dramasınıñ däwamı birelgän.

Ädxät Sinuğıl-Quğanaqlı millätenä xezmätkä çiksez birelgän, aqtıq sulışına qädär tatar xalqı mänfäğätlären qayğırtqan talantlı şağir, yalqınlı publitsist ide. Arabızdan faciğäle räweştä kitkän bu olı şäxesneñ «Tel inqirazınnan saq bulıyq!» isemle fänni-populyar mäqäläsen akademik «Miras» jurnalınıñ «Fänni tänqit» säxifäsennän uqırsız.

Filologiä fännäre doktorı, professor, Tatarstan Fännär akademiäseneñ möxbir äğzası Azat Äxmädullin ğömeren fänni xezmätkä, yäş buınğa belem häm milli tärbiä birügä bağışlağan olı ğalim häm pedagog. Akademik «Miras» jurnalınıñ «Ädäbi tänqit» säxifäsendä anıñ «Bügenge tatar dramaturgiäseneñ qayber üzençälekläre» digän fänni mäqäläse dönya kürgän. «Näticä yasap şunı äytergä kiräk: ilebezdä çın demokratiä urnaştıru öçen barğan köräş şartlarında yaña mömkinleklär alğan dramaturgiä alardan faydalanırğa omtıla. Soñğı yıllardağı yözlägän p''yesalar şunı raslıy. Ämma bügenge keşe ruxın, xalqıbız ruxın säxnä ädäbiäte tulı häm yuğarı sänğät''çä qabatlanmas itep tasvirlauda hämmäsen dä eşläde dip äytergä dä älegä irtäräk. Bez şuña ireşü basqıçına menep kenä kiläbez bulsa kiräk», — digän fikergä kilä fänni mäqälä axırında ğalim.

Filologiä fännäre doktorı, professor, akademik Färit Xatipov «Tarixi janrnı üsterüçe» isemle icat portretında kürenekle ädip Nurixan Fättäx icatına ğilmi analiz yasıy.

«Miras» ensiklopediäse». Älege säxifädä filologiä fännäre doktorı, akademik Marsel'' Äxmätcanovnıñ «Apas rayonı näsel şäcäräläre ürnäkläre» digän fänni mäqäläse häm Tatarstan Jurnalistlar berlege äğzası Säğdulla Şäyxullanıñ Apas rayonı xakimiät başlığı Azat Xänifätullin eşçänlegenä bağışlanğan «İgelekle citäkçe» isemle oçerkı basılğan.

Tatarstan Respublikası Fännär akademiäse prezidentı, akademik Mansur Xäsänew «Millätebez yulbaşçısı!» digän oçerkında Tatarstan Respublikasınıñ berençe Prezidentı Mintimer Şäymiev eşçänlege xaqındağı fikerläre belän urtaqlaşa. Akademik Mansur Xäsänevneñ: «Cide millionlı tatar xalqı Mintimer Şäymievne yaña meñyıllıqqa alıp baruğa sälätle ğömummilli lider itep tanıdı. XX nçe ğasır bezneñ tarixqa bik qarşılıqlı bularaq kerep qaldı, ämma ul tatarlar öçen milli yañarış bilgese astında uzdı. Bez tatar xalqınıñ säyäsi tarixında häm ruxi tormışında ğına tügel, ä dönya sivilizatsiäsendä tirän ez qaldırğan tulı ber yañarış eşlekleläre pleyadası xaqında soqlanıp häm räxmät xisläre belän söyli alabız. Bu — Yosıf Aqçura, Sadri Mäqsudi, Ğayaz İsxaqi, Mirsäyet Soltanğäliev. Tatarstan häm Rossiä Mintimer Şäymiev yözendä isä XX nçe ğasır axırında däwlät eşleklesen häm dönya külämendäge säyäsätçene kürsättelär», — digän fikere belän kileşmi mömkin tügel. Uquçılarıbız oçerknı tulısınça «Tatarstan mämläkäte» säxifäsennän uqıy alalar.

«Miras» kitapxanäse». Bu säxifädä kürenekle ädip Adler Timerğalinnıñ «İnqiraz»ğa — yöz yıl» isemle essese, frontovik ädip Qawi Latıypnıñ «Yefäk ärem» häm yazuçı Vladimir Lavrişkonıñ «Batqaq yulda» digän xikäyäläre urın alğan.

«Miras» poçtası» säxifäse jurnal uquçılarnıñ fikerläre belän tanıştıra. Ä «Xronika, waqiğalar, faktlar» säxifäsendä isä Respublikabız häm xalqıbız tormışındağı möhim waqıyğalar bäyän itelä.

Firdäwes äfände! Menä bezneñ alda “Sabıyğa” digän balalar jurnalı yata. Bu balalar jurnalın da “Miras”jurnalı redaksiäse çığara ikän. Nindi maqsatlar belän sez balalar öçen dä jurnal çığarırğa uyladığız , häm ğomumän bu jurnal turında da söylägez äle.

«Sabıyğa» jurnalı ike däwlät telendä- tatar häm rus tellärendä çığa. Tatar balaların fikerlärgä öyrätü maqsatınnan häm törle millät balların duslaştıru maqsatınnan çığıp , bez jurnalıbızda törle macaralı äkiätlär, xikäyälär , şiğerlär bastırabız»,- dide ul.

Xörmätle tıñlawçılar! Sez xalıqara akademik “Miras” jurnalınıñ 2 sanına küzätü tıñladığız.Bezdä qunaqta “Miras” jurnalınıñ baş möxärrir urınbasarı Firdäwes Zarif buldı. Bu atnadağı çirattağı matbuğat küzätüe tapşıruın tämamlıybız.

Mälikä Basıyr, Qazan

XS
SM
MD
LG