Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ Däwlät departamentınıñ keşe xoquqları torışı turındağı yıllıq xisabı: Rusiädä xällär elekkeçä şäp tügel


Amerika Quşma Ştatlarınıñ däwlät departamentı bar dönya buylap keşe xoquqları torışın bäyälägän çirattağı yıllıq xisabın bäyän itte, xörmätle tıñlawçılar. Däwlät sekretare Colin Powell süzlärenä qarağanda, älege xisap cämäğätçelekne keşe xoquqlarınıñ ütäleşe belän tanıştıru öçen genä äzerlänmi, ul Quşma Ştatlarnıñ tışqı säyäsäten bilgelägän ber mayaq ta bulıp tora.

Keşe xoquqların ğämälgä quyunıñ bar dönya buylap niçek ütälüen tikşergän şuşı xisapnıñ eçtälege, döresräge anda telgä alınğan illär isemlege soñğı yıllarda ällä ni üzgärmi diärgä bula, xörmätle tıñlawçılar. Tatar-başqort iğtibarın cälep itärlek däwlätlär arasınnan anda Rusiä, Törkiä, Ukraina, Üzbäkstan, Törkmänstan, Qıtay, İran, Pakstan, Azärbaycan, Belarus'' kebek illärne kürep bula. Andağı xökümätlär keşe xoquqların törleçä bozuda, ayırım alğanda, süz wä matbuğat ireklegen qısuda, törmälärdä wä totqın urınnarında cäfalawlar qulanuda, saylawlarda xärämläşüdä ğäyeplänä. Yılda bäyän itelä torğan şuşı xisapnıñ ähämiate cämäğätçelekne keşe xoquqların bozu oçraqları belän tanıştıruda ğına tügel, ä anıñ, Quşma Ştatlar tışqı säyäsäten bilgelägändä turıdan-turı qullanıluında da. Yäğni Washington üzeneñ ayırım ber ilgä qarata säyäsäten, däwlät departamentı äzerlägän şuşı xisapqa qarap ta bilgeli. Çärşämbedä yıllıq xisapnı bäyän itüdä üze qatnaşıp Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare Colin Powell xäbärçelär iğtibarın näq menä şuña cälep itte.

Audio, Colin Powell

"Prezident Bush keşe xoquqların yaqlaw häm kütärüne Amerikanıñ maxsus ber yöklämäse itep kürä häm ul keşe xoquqları mäs''äläsen üz tışqı säyäsäteneñ ayırılğısız wä äwzem ber öleşe itte. Şuña kürä dä däwlät departamentı äzerlägän yıllıq xisap ul mäğlümati çara ğına tügel, tormışçan säyäsät qoralı da" di däwlät sekretare Colin Powell. Rusiägä kilgändä, xisapta, mäxkämälärneñ bäysezlege häm cäzalaw sistemasındağı reformalar ölkäsendä anda küpmeder uñay täräqqiat küzätelsä dä, keşe xoquqları belän wäzğiat soñğı yılda Rusiädä berniçä yünäleştä naçaraydı dielä. Berençe bulıp haman da däwam itkän çäçän suğışı telgä alına, anda federal'' köçlär dä, çäçän qısyançıları da keşe xoquqların tupas bozalar, keşelärne säyäsi maqsatlardan çığıp urlawlar, üterülär däwam itä dielä. Anda şulay uq, bıltır köz Çeçnädä uzğan prezident saylawlarınıñ häm dikäbrdäge Däwlät Duması saylawlarınıñ xalıqara standartlarğa turı kilmägän şartlarda uzuı bilgeläp ütelä. Üzäk Aziä illärenä kilgändä, xisap Törkmänstannan tış andağı bar däwlätlärdä dä soñğı yıl eçendä dini irekleklärgä qarata qırıslıqnıñ beraz yomşaruı xaqında belderä, läkin keşe xoquqları belän wäzğiat töbäktä ğomumän alğanda elekkeçä naçar bulıp qala birä. Bu uñaydan Üzbäkstanda cinayät qıluda şiklänelep totılğan keşelärgä qarata köç qullanu, totqınnarnı cäfalaw häm qıynaw kebek küreneşlär telgä alına. Keşe xoquqların näq şulay bozu oçraqları Törkiädä dä küzätelä di Quşma Ştatlarnıñ däwlät departamentı xisabı. İlneñ Yevropa berlegenä quşılu teläge nigezendä törek xökümäte üz watandaşları xoquqların xörmät itü ölkäsendä küp närsä eşläsä dä, qıynawlar, cäfalawlar, iminlek köçläreneñ qırıslığı kebek tiskäre küreneşlär Törkiä öçen äle dä aktual'' bulıp qala. Keşe xoquqların iñ tupas bozğan il bularaq Quşma Ştatlarnıñ däwlät departamentı äzerlägän xisapta Tönyaq Koreä atala.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG