Accessibility links

Кайнар хәбәр

Pentagon başlığı Donald Rumsfeldnıñ Üzbäkstan belän Qazaxstanğa säfäre


Şuşı atnada Quşma Ştatlar saqlanu ministrı Donald Rumsfeld Üzbäkstan belän Qazaxstanda bulıp bu illär belän xärbi xezmättäşlekne kiñäytü wä iminlek mäsälärenä bağışlanğan söyläşülär ütkärep qayttı.

2001 yılda terrorçılıqqa qarşı köräş başlanğaş, Üzbäkstan, üzen Quşma Ştatlarnıñ tarafdarı dip iğlan itte, Äfğanstandağı xärbi operatsiä waqıtında Xanabad nığıtmasın amerikanarğa qullanuğa birde. Soñğı 2 yıl eçendä bu Rumsfeldnıñ Üzbäkstanğa 3-nçe säfäre bulıp tora. Pentagon başlığı, ike il arasında xärbi bäyläneşlär ay sayın köçäyä bara dide, Üzbäk prezidentı İslam Kärimovqa räxmäten belderde:

Audio (Donald Rumsfeld)

"Üzbäkstan xökümäte belän yaxşı xezmättäşlek arqasında, bez Äfğanstanda, terrorğqa qarşı köräştä, zur näticägä ireştek."

Pentagon başlığı Taşektqa räxmät äyter öçen genä kilmäde, älbättä. Belgeçlär fikerençä, xäzer Washington üzeneñ çit ildäge köçlären döres itep urnaştıru turında uylana. Bu uñaydan Üzäk Aziä, bigräktä Üzbäkstan, zur qızıqsınu uyata. Londonda çığa torğan Jane''s Sentinel iselme basma möxärrire Alex Vatanka:

Audio (Alex Vatanka)

"Üzbäkstan näq şul küzlektän tikşerelä. Xäzer Washington çittäge ğäskärlären küçerep urnaştıru turında uylana. Äytik, Könbatış Yevropadan alıp, totrıqsızraq urınnarğa küçerü turında. Älbättä Üzbäkstan iñ qulay urınnarnıñ berse. Berençedän, Yaqın Könçığış, Äfğanstanğa yaqın, ikençedän, üze dä totrıqsız."

Uzğan şimbä Assosiated Press agentlığına birgän äñgämäsendä Üzbäkstan Tışqı eşlär ministrı Sadıq Safaev, amerikannarnıñ Üzbäkstanda ozaqqa qalu ixtimalın açıq qaldırdı. Rumsfeld isä, bez bu töbäktä daimi nığıtma buldırırğa cıyınmıybız, dip belderde:

Audio (Donald Rumsfeld)

Rumsfeld süzlärençä, süz daimi nığıtma tügel, ä xärbilär waqıt-waqıt kilep kitä ala torğan maxsus urınnar turında bara. Üzäk Aziä illäre arasında Üzbäkstan Quşma Ştatlardan iñ küp yärdäm alğan 2-nçe il bulıp tora: uzğan yıl ul 86 million dollar aldı. Berençe urında Qazaxstan – 92 million dollar.

Şuşı yazda Washington Üzbäkstanğa digän yärdämne arttıru turında uylana. Ämmä moña qoma çawlağan närsälär bar: ildäge säyäsi häm iqtisadi reformalar bulmaw, häm keşe xoquqları torışı. Monı xättä Rumsfeld üze tanırğa mäcbür buldı. Üzbäkstannan soñ ul Qazaxstanğa kilde. Qazaxstan premier-ministrı Danial Axmetov belän bulğan söyläşülärdän soñ Rumsfeld, Qazxstannı qoralsızlanu ölkäsendä ürnäk itep kiterde:

Audio (Donald Rumsfeld)

"Ägär Ğiraq Qazaxstan yulı belän kitkän bulsa, anda ber suğış ta bulmas ide."

Rumsfeld, Sovetlar Berlege tarqalğanda Qazaxstanda zur külämdä qalğan atom qoralın küz aldında tota. 1995 yılğa Qazaxstan ul qoralın tapşırıp beterde. Amerikannarğa yärdäm itü mäsäläsendä qazaxlar üzbäklär şikelle ük äwzem bulmasa da, Äfğanstan operatsiäse waqıtında amerikan oçqıçlarına yağulıq tutıru öçen yuqtarğa röxsät birde. Uzğan ylınıñ Avgustında 30 qazax xärbie Ğiraqta bulıp qayttı. Menä şularnı iskä alıp, Rumsfeld, Qazaxstanğa terrorğa qarşı köräşkä kertkän ölşeşe öçen räxmäten belderde. Häm dä Kaspi dingeze buyındağı neftütkärgeçlären saqlawda yärdäm wäğdä itte. Bu oçraqta süz Kaspi buyında amerikan nığıtması buldıru tügel, ä Quşma Ştatlar yärdämendä Qazaxstannıñ üz diñgez köçlären buldıru turında bara.

Üzbäkstan belän Qazaxstanğa qädär, Ğiraq belän Küwäyttä bulğan Rumsfeld şuşı ozın säfären bügen Äfğanstanda tämamladı.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG