Accessibility links

Кайнар хәбәр

Şärif Qamalnıñ 120 yıllıq yubileyı uñayınnan Mordoviäğä Tatarstan qunaqları, tanılğan yazuçı Mösäğit Xäbibullin kilde


Mösäğit abıy Xäbibullin tatar uquçısına 1960нчы yıllar axırınnan uq bilgele. Anıñ romannarın häm povest'lären yaratıp uqilar. Mösäğit abıy soñğı yegerme yıl eçendä tarixi romannar janrında ayıruça uñışlı eşli. Anıñ “Qubrat-xan”, “İlçegä ülem yuq”, “Şaytan qalası”, “Söembikä xanbikä häm İwan Groznıy” tarixi romannarın tatar uquçısı yaratıp uqi

Mordoviä Mösäğit abıy öçen bik qaderle yaq, çönki anıñ borınğı babaları näq Mordoviäda, Bogdanovqa awılında yäşägännär häm 1832 yılda xäzerge Orenburg ölkäse territoriäsına küçep Abdraxmanovqa awılına nigez salğannar. Bu awıl xäzer Abdullinskiy rayonda

Mösäğit abıynıñ borınğı babaları yäşägän Bogdanovqa awılı elektä Krasnoslobodskiy öyazenä kergän, xäzer ul Mordoviänıñ Atyur'yewski rayonında. Arxivlarda saqlanğan käğäzlär buyınça 1816 yılda bu awılda 133 keşe yäşägän, şulardan 69 ir keşe, ä 64 xatın-qız bulğan

Mösäğit abıy Xäbibullin belän äñgämädän özeklär tıñlağız– Mösäğit abıy, sez bügen Peşlä awılında idegez, Ruzaevkada. Peşlä awılında Şärif Qamal tuğan yort yanında. Xäzer sez kire Qazanğa, Tatarstanğa nindi xislär belän, tä'sirlär belän qaytasız? Şul turında berniçä süz äytsä idegez

Şärif Qamal minem öçen ul nindider däräcädä uqıtuçım. Bez ädäbiätta Şärif Qamal, Ğalimcan İbragimov häm başqa bik küp yazuçılarnı uqıp üstek. Häm Şärif Qamal äle ul şul yağı belän dä miña bik yaqın – ul bezneñ babalarıbız küçep kitkän töbäktä ğomer itkän, şunda tuğan, yalanayaq berençe tapqır çirämgä basıp, işeğaldında yörgän häm cirneñ tege, üz tuğan tufrağınıñ imanın dip äytim, anıñ nindider cılılığın toyğan. Şuşı cılılıqnı ul ğomerenä buyına yöretkän, qaylarda ğına bulmağan ul. Tuğan yaqnıñ tufrağı, üze uqıtqan änä şul mäktäp – anıñ, berqayçanda ul anı onıtmağan, qayta-qayta uylanğan häm qulınnan kilgän qadär älbättä ul mäktäpkä yärdäm dä itkän. Bezneñ biregä kilüebez dä ul, äyeme, anıñ yañadan häykälen tergezü. Menä, häykäl açu buldı, ul häykälneñ şundıy matur itep yazılğan, märmärdän uyılğan süzlär, cılı süzlär yazılğan. Çäçkälär quydıq. Häm nindider xalıq cıyılğan, tantana itä. Bu yazuçı, güya, üze qaytqan tuğan yağına, tuğan tufrağına. Bezneñ ädäbiätqa altın bağana bulıp üsep çıqqan yazuçınıñ tuğan cirenä kilüem minem öçen quanıçlı xäl, gärçä miña 76 yäş bulsa da inde, min şuña karamastan äle, menä, dulqınlanıp yördem mäktäptä, şulay. Bez monda bik küp kitaplar kiterdek, däresleklär kiterdek. Oçraştıq mäktäptä häm kürdek – ber bäläkäy genä ceget, bişençeme-altınçı klassta uqi ul, menä, matur ğına şiğır uqıdı. Dimäk, inde, bezneñ Şärif Qamal abıyıbız salğan orlıqlar bäläkäy genä şıtıp çığa. Tatar xalqı yuğalmağan, tatar xalqı yäşi!!! Häm yäşäyäçäk!!! Tatar xalqınıñ tamırı bik yıraqtan kilä häm äytergä kiräk menä çının ğına äytkändä, ägärdä bu yaqlarnı nindider tatar xalqınıñ nindider ergäse bulğan häm şunda bik borınğı zamannarnı yäşägännär disäm bik xata bulmas. Min şunı äytergä telim, Şärif Qamal bezneñ tatar ädäbiätında bar, yäşi, yäşäyäçäk, häm ul inde bezneñ xalıqnıñ qanına señde häm ul çınlap ta tatar ädäbiätınıñ altın bağanası bulıp basıp tora. Biredäge xalıq belän oçraşqanda, alarnıñ söyläm tellärendäge cırçu, şundıy cır, matur, suzıbraq häm başqaçaraq äytüdä üzeneñ ber moñı bar, ber ahäñe bar. Ä ul dialekt dip atıylarmı, şaytan dip atıylarmı, şuña karamastan bik matur bit söyläm, bik matur söyläm! Taqtaşlar şunnan çıqqan, äytergä kiräk, Äpsälämov, niçämä-niçä romannar yazdı. Şärif Qamala abzıy, ul şuşı tufraqta tuğan ikän, ul menä bügen ul, üzeneñ uqıtqan mäktäbenä, üze nigez salğan, ergä salğan mäktäbenä äylänep qayta häm bezneñ arada yöri. Yörider ul, çönki izge can ide ul. Ul igelekle keşe bulğan, härwaqıt keşegä izgelek qılğan, yaxşılıq qılğan, yärdäm itkän

Bu yazuçı Mösäğit Xäbibullin ide. Ul Şärif Qamalnıñ 120 yıllıq yubilee uñayı belän babalarınıñ tuğan cire Mordoviäğa kilgän ide

Azatlıq radiosı öçen Mordoviädan İrek Bikkinin

XS
SM
MD
LG