Madridtağı şartlawlar: ispan xakimiate ETA törkemen ğäyepli

Şartlawlar ispan başqalasınıñ irtänge säğätlärdä keşe belän tulğan iñ canlı urınnarında, timer yul vokzalları tirälärendä häm şähärgä yaqınlaşıp kilgän trennarda oyıştırılğan ide. Näq menä şul säbäple dä şartlawlarda hälak buluçılar häm törle cäräxätlär aluçılar sanı terror belän küptännän tanış İspaniäneñ tarixında iñ yuğarısı - ilneñ eçke eşlär ministrı süzlärenä qarağanda, kimendä 173 keşe ülgän, 600-dän artığı yaralanğan. Politsiä yaña terror ğämällärennän qurqıp şartlaw urınnarın çornap alğan, qorbannar belän tulğan şähär xastaxänäläre cämäğätçelekkä qan tapşıru üteneçe belän möräcäğät itä. Şartlawlarnı oyıştıru öçen cawaplılıqnı älegä berkem dä üz östenä almadı, gärçä eçke eşlär ministrı Angel Acebes berniçä säğät uzu belän bar ğäyepne basklarnıñ ETA törkemenä yökläde. Näq şundıy uq ğäyepläwlär belän Madridnıñ xakime Alberto Ruiz-Gallardon da çıqtı. Mäğlüm ki, ETA törkeme İspaniäneñ tönyağında häm öleşçä Fransiädä yäşägän bask xalqınıñ bäysez däwläten tözü maqsatında Madridtağı üzäk xökümätkä qarşı qorallı köräş alıp bara häm ul elek tä terror ğämälläre oyıştıru belän kiñ tanılğan ide. Läkin bügenge şartlawlarnıñ ber üzençälege bar - alar bernindi kisätülärsez oyıştırıldı, ETA ğädättä üz höcümnäre aldınnan xakimiatne kisätep quya ide. Häm inde äytelgänçä, 11-nçe mart şartlawları qorbannar sanınıñ yuğarı buluı belän ayırılıp tora. Bu da ETA höcümnärenä xas tügel, älegä qädär İspaniädä bulğan iñ zur terror ğämäle - 1987-nçe yılda Barcelonada ber kibetne şartlatu ide, anda 21 keşe hälak buldı. Bu uñaydan, Madridtağı soñğı şartlawlarnı islam radikalları oyıştırmadı mikän digän sorawlarda da tudı. Ser tügel, Quşma Ştatlarnıñ xalıqara terrorğa qarşı alıp barğan suğışında İspaniä anıñ iñ yaqın berektäşe bulıp tora, citmäsä ispan xökümäte Washingtonnı Ğiraq mäs''äläsendä dä bersüzsez yaqlap çıqtı häm Saddamnı bärep töşergännän soñ Ğiraqqa üz xärbilären cibärde. Basklarnıñ "Batasuna" partiäse citäkçese Arnaldo Ortegi näq menä şuña iğtibar itärgä öndi, anıñ fikerençä Madridtağı şartlawlar öçen ETA cawaplı bula almıy. Läkin xakimiat bu uñaydan, äle ike atna elek ük Madrid tirälärendä ike şikle keşeneñ qulğa alınuı häm alarda şartlatqıçlar tabıluı turında xäbär itte. Alarnıñ ETA-ğa bäyle buluı xaqında äytelä häm xäzer inde, bälkem soñğı şartlawlarnı oyıştıruğa şul keşelärneñ dä qatnaşı bardır digän farazlar belderelä. Östäwenä, dikäbrdä Madridqa yul totqan ber trenda inde şundıyraq bomba tabılğan bulğan. İspaniä häm Fransiä xökümätläreneñ terrorğa qarşı köräş ölkäsendä tığızraq xezxmättäşlek itä başlawı näticäsendä soñğı yıllarda ETA zur yuğaltular kiçergän ide. Läkin anıñ tä''minat çeltäre äle haman da eşli ala häm ul mondıy höcümnär oyıştıruğa sälätle dip uylıy terrorçılıq belgeçe Richard Evans.

Audio, Richard Evans

"İrland respublikan armiäse"däy başqa terror törkemnäre kebek ük ETA-nıñ oyışqan cinayät belän elemtäläre bar häm ul şul bäyläneşläre yardämendä Könçığış Yevropadamı, Balkandamı, yä inde Yaqın Könçığıştamı, üzenä şartlatqıçlar taba ala" dip isäpli Richard Evans. İspaniäneñ eçke eşlär ministrı, Madridta barlığı 13 bomba urnaştırılğan bulğan, şunıñ 10-ısı terrorçılar tarafınnan çittän torıp şartlatıldı, qalğan öç bombanı politsiä zararsızlandıra aldı dip belderde. Şartlawlarda hälak bulğannarnıñ ruxın iskä alu maqsatında İspaniädä 3 könlek matäm iğlan itelä. 14-nçe martqa bilgelängän ğomumi saylawlar aldınnan bar säyäsi partiälär dä saylawaldı äzerleklären tuqtata. Comğağa "Qorbannar wä Konstitutsiä belän, terrornı ciñü xaqına" digän şiğar astında bar İspaniä buylap uram cıyınnarı ütkärü planlaştırıla. Bu xaqta ilneñ premyer-ministrı Jose Maria Aznar belderde.

Audio, Jose Maria Aznar

Kärim Kamal, Praga