Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstan parlamentı nindi bulır?


Tatarstan Däwlät Şurasına saylaw kötelmägän näticälär alıp kilmäde. Rusiädäge bügenge säyäsi şartlarda «Berdäm Rossiä» firkäseneñ küpçelekne cıyaçağına bernindi dä şik yuq ide. Firkä isemlekläre buyınça da, ber mandatlı okruglarda da ciñüçelärneñ küpçelege — älege firkä wäkilläre. «Berdäm Rossiä» mömkin bulğan 100 urınnıñ 86sın alaçaq. Respublika parlamentında urınnarğa däğwä itkän qalğan cide firkäneñ ciñelü säbäplären añlarğa tırışıp qarıyq.

Respublikadağı parlament saylawları Rossiädä säyäsi firkälärneñ tirän krizista buluın tağın ber qat isbatladı. Bügen ildä «Berdäm Rossiägä» qarşı torırlıq köç yuq. Bu ber yaqtan älege firkägä yärdäm itüçe köçle administrativ resurs belän añlatılsa, ikençe säbäp — başqa firkälärneñ xalıq küñelen yawularday ideologiä taba almawında. Uzğan yılnıñ 7 nçe dekaberendä Dumağa ütkän saylawdan soñ ilneñ säyäsi tormışında qayçandır citdi urın totqan firkälär töşenke xäldä qaldı. Berençe çiratta demokratlar. Häm bu töşenkelek töbäklärgä dä küçä. Näq menä şunıñ näticäsendä Tatarstanda 14 nçe martta uñnar berençe öçlekkä kererlek tä tawış cıya almadı. Uñ köçlärneñ Mäskäwdäge citäkçelegendä butalçıq wazğiät. Xakamada üze ayırım partiä tözeyäçäge xaqında belderä. Uñ köçlär berlegeneñ kiläçägenä ışanuçılar anıñ citäkçelegendäge dä az buğay. Firkäneñ Tatarstan bülege änä şul xäräbälär östendä utırıp qaldı. Däwlät Şurasına isemlek aşıq-poşıq tözelde, kiñ qatlam saylawçılarğa tanılğan keşelär az ide. Tarkaev belän Sigal isemnäre xalıqqa ällä ni mäğlüm tügel. Xätta «Yabloko»nıñ Uñ köçlärne yaqlarğa çaqıruı da bulışmadı. Älbättä, uñ qaraşlı partiä az tawış cıyu — Respublikada demokratlar yuq digän süz tügel. Ämma alar üz tawışların «Berdäm Rossiä» öçen birüne kiräk taptı. Uñ köçlär respublikanıñ milli üzençälegen küzdä totmadı. Anıñ isemlegendä tatar milli mänfäğätlären yaqlarday keşelär kürenmäde. «Berdäm Rossiä» isä bu nisbättän iñ milli sostavlı firkä diärgä cirlek bar. Uylap qarağız — Razil Wäliev, Tufan Miñnullin, İndus Tahirov, Foat Ğalimullin isemnären dä ataw citä. Döres, millät öçen yanıp yörüçe şäxeslär başqa firkälärdä dä bar ide, läkin ber ay eçendä genä firkäneñ säyäsi yözen buldıru, anı xalıqqa citkerü mömkin tügellege kön kebek açıq.

«Rodina» blogınıñ ciñelüe isä Mäskäwdä Sergey Glaz'yev häm Dmitriy Rogozin arasındağı ğauğağa bäyle tügel. «Rodina»nıñ Duma saylawlarında Tatarstanda citdi elektoratı bulmağan kebek, 14 nçe martta da şul uq xäl qabatlandı. Kommunistlar firkäse üzeneñ ğädäti saylawçıların tupladı. Ber genä ayırma bar — alarnıñ ber öleşe sul qaraşlı bulğan Rossiä töbäkläre häm Rossiä eşçe-kommunistlar firkäsenä kitte. Şulay itep, sullar ciñelü — bülgälänü näticäse. Alar arasınnan kommunistlar partiäse genä, 7 protsentlı kürsätkeçne uza almasa da, parlamentqa öç wäkilen ütkärä ala. Läkin monı ciñü dip ataw kölke bulır ide.

Däwlät Şurasında «Berdäm Rossiä» töp küpçelekne alsa da, bu parlament şaqtıy qatlawlı. Biredä säyäsi qaraşları buyınça üzençälekle şäxeslär bar. Äytik, kompartiädän öç urınğa Aleksandr Saliy, Robert Ğaripov häm Näsimä Stolyarova uzarğa mömkin. Alar üzenä kürä tınıçlıq bozuçılar bulıp torır, möğayın. Qarşılıqlı figuralardan ber mandatlı okrug buyınça uzğan Al'fred İşkuvatovnı da şundıylar isemlegenä kertep bula. Eşmäkär, tuqsanınçı yıllar başında ğauğalı «Kris» gazetasın çığarğan keşe. Aleksandr Ştanin şulay uq parlamentta bulaçaq. Üzen elekkege parlamentta berdän-ber demokrat dip atıy. Andağı eşçänlegeneñ töp istä qalğan öleşe — parlamentnı üz-üzen taratırğa çaqıru. Äle uzğan yılda ğına Uñ köçlärneñ Tatarstandağı aktiv äğzası ide, partiädäge qarşılıqlar arqasında üzen üze kandidat itep kürsätte. Qısqası, deputatlarnıñ tınıçlığın bozarlıq keşelär şaqtıy, şuña da Däwlät Şurası utırışları küñelsez ütmäs. Ämma, axır çiktä, «Berdäm Rossiä»ne ciñärlek köç parlamentta yuq. Barlıq komitetlarnı da älege fraksiä wäkilläre citäklär dip uylarğa kiräk.

Tatarstan citäkçelege parlamentta kimendä öç firkäne kürergä telägänlegen yäşermi. Bu — «Berdäm Rossiä»dän qala Uñ köçlär berlege häm Rossiä töbäkläre firkäse. Düşämbe könne Prezident Mintimer Şäymiev alarnıñ ütä almawına köyenüen belderde. Xakimiät alarğa üzlären kürsätergä barlıq mömkinleklär tudırsa da, xalıq ışanıçın yawlıy almadılar. İñ ğauğalı firkä isä — «Rossiäneñ tormış partiäse». Mintimer Şäymiev aña qarata antipatiäsen yäşermi. Ayırım alğanda, firkä wäkillären ul saylaw könne ığı-zığı tudırırğa mataşuda ğäyepläp, «Sergey Mironov citäklägän älege firkäneñ mondıy alımnarı firkäne dä, Mironovnı da bizämi», — dide. Tormış firkäse saylaw aldı kompaniäsendä dä berniçä ğauğa üzägendä qaldı. Bu — waqıtınnan alda ügetläw kampaniäsen başlaw, firkä gäziteneñ tirajın qulğa alu. Tormış firkäseneñ Rossiä külämendä 7 nçe dekaberdä bik az tawış cıyuına bäyle räweştä, Tatarstanda da fiaskoğa duçar buluı ğäcäp tügel.

Parlament sostavı bilgele. Ul nigezdä xakimiätkä loyal' diärgä bula. Qarşı töşep, tawış kütärüçelär bulsa da, alar Tatarstannı yaqlap Mäskäw belän bäxäsläşmäyäçäk. Rusiädä xakimiät vertikale digän töşençä belän bergä parlament vertikale digäne dä barlıqqa kilä buğay — Dumada häm töbäklärdäge zakon çığaru orğannarında östenlek ber firkä qulında. Mondıy adımnar belän barğanda, ildä küppartiälelek sisteması, xakimiät bik teläsä dä, tormışqa aşmasqa mömkin.

Мөхämmät Salixov

XS
SM
MD
LG