Berençe aprel'dä jurnalistlarnıñ ziräk itep, usallıqqa irek birmiçä genä şayaruı härwaqıt qızıq bula. Bıyıl “Казанские ведомости” gäcitendä bolay dip yazdılar. “Kreml' yanındağı Fedoseev uramında yäşäwçe İnokentiy Vorob'yaninov üz baqçasında sammanitlarnıñ meñ yarım yıl elek yasalğan kömeş aqçasın tapqan. Dimäk, Qazanğa meñ genä tügel, ä meñ yarım yıl bulıp çığa bit. Çönki, monda şähär bulmasa, kem inde meñ yarım yıl elek kömeş aqçasın ällä qaydağı uram-sazlıqqa sibep yörsen.” Menä şul turıda uylıy-uylıy, Ğafuri uramındağı akvaparkqa kittem. Mäskäwdäge akvapark cimerelgännän soñ tikşerügä tuqtatılğan akvapark yañadan açıla dip, bik özelep çaqırğan idelär. Akvaparkqa barıp cittem digändä genä, kesä telefonına şaltırattılar, şayarttıq, dilär. Akvapark açılmıy. Äx, min äytäm, nayannar.
Şunda uq kire borılıp, Fedoseev uramına taba yunäldem. Barıp citkändä genä aqçanı üz baqçasınnan tabuçı Kisa Vorob'yaninov digän keşeneñ ataqlı aldawçı Ostap Bendernıñ dustı buluı iskä töşte. Tağın aldağannar. Zamança äytkändä, şayarğannar ğına. Ä bez, santıylar, räxätlänep ışanabız. Saylaw ütkäç tä, räxät tormış başlana dip ışanğan idek. Kommunal' xezmät öçen tüläwlärneñ ör yaña, küpergän xisapların kiterdelär. Menä siña ışan!
Kiräk bit, näq şul 1 aprel'dä söt, ipi häm başqa şundıy qayber küpläp satıla torğan tovarlarğa bäye arttı. Başqa töbäklärdä näq menä şul könnän başlap fatir bäyäläre dä artqan, dilär. Menä içmasam şayartu, diär ideñ - bu çıp-çın xäl ikän. Aqçalar qayıru, bäyälärne arttıru döp-döres xäl.
Bez üzebez dä aldanırğa yäki aldaşırğa yärdäm itärgä äzer torabız bit. Millätlär betä, milli tellär kiräkmi, digännär ide. Işandıq bit, üzebezneñ balalarğa şunı tuqıdıq.
1 aprel'dän soñ 2 aprel' kilde. Balalar ädäbiäte köne itep iğlan itelgän ikän ul. Räsmi bäyräm. Şäp närsä bit ul - balalar ädäbiäte. Tik ata-analarnıñ, tärbiäçelärneñ, uqıtuçılarnıñ küpçelege beldeme ikän şuşı bäyrämne? Törle töbäklärdä yäşäwçe tatar yäki başqa millät balalarınıñ niçä protsentı ana telendä kitap uqıy aluı däwlät sere bulıp qala.
2002 yılda xalıq sanın alğannan soñ ölkä, respublikalarnıñ milli sostavı haman da iğlan itelmi. Fatirlar, baqçalar, diplomnar, eş xaqları turında mäğlümatlar İnternetta bar, ä menä millätkä bağışlanğan 4 tom barı tik iyün ayında ğına dönya kürergä tieş ikän. Şul sannarnı äytü bik qatlawlı, bik çeterekle, di. Äytik, Başqortstanda, anıñ rayon-şähärlärendä küpme tatar, küpme başqort bar? Şunı açıp qarap, iğlan itü bii-i-ik qıyın eş bulıp çıqtı.
Xalıqnıñ berqatlılığı şulqädär köçle - ul ikençe aprel'dä dä räxätlänep bäyräm itärgä cıyınğan ide. Nindi bäyräm disezme? 1996 yılnıñ 2 aprelendä Rusiä häm Belorussiä berläşergä niätlänü turında kileşü tözegäç, şundıy qanun çıqtı. Bu xalıqlarnıñ berläşü köne, yıl sayın anı bäyräm itärgä. Xätta, yal köne iğlan itü plannarı da bar ide. Ğomumän, bäysez däwlätlär berlegendä yäşäwçe xalıqlarnıñ berläşü köne. 70 yıl SSSR qanatı astında torğan 300 millionğa yaqın xalıq ütkän zamannarnı sağınıp, ber-bersenä säläm xatları cibärep, cırlar-sıylar almaşıp bäyräm itsä, zıyan meni? Ul bit qanun häm ukaz belän raslanğan. Häm ilneñ yıllıq kalendarenä kertelgän.
Menä kilep citte 2 aprel'. Busı inde kölke yäki aldaşu köne tügel. Şuşı xalıqlar berläşü könen iskä aluçı buldımı? Çiklärne üzgärtmiçä, ber ük patşağa törle xalıqlarnı buysındırmıyça, berläşebräk, bergäräk ğömer itsäk zıyan bulır idemeni? Änä, Yevropada xätta möstäqilleklären saqlap urtaq aqça suğa başladılar. Ä menä elekke SSSR cirendäge Mäskäw belän Minsk urtaq telgä kilä almadılar. Bat'ka Lukaşenko aqça bastıru mäs’äläsendä baş birmägän. Anısı patşalar eşe. Telämägäç, quşılmasınnar äydä. Tik ni öçen soñ, zakonnar, ukazlar çığarıp, xalıqlarnıñ berläşüen bäyräm itärgä cıyınalar da, annarı onıtalar. Şulay itep, 1 aprel'dä genä tügel, 2sendä dä töp başına utırıp, tirän uylarğa çumarğa turı kilde. Närsägä ışanırğa, kemgä ışanırğa? Taşqa basqanğamı, televizor, radiodan söylägängäme? Çamalabraq tıñlarğa, härwaqıt ışanıp barmasqa kiräk axırı. Ä bügen äytelgän süzlärgä dä ışanmasağız, anıñ faktların üzegez tikşerep qarağız. Alarda bernindi äkämät, xikmät yuq, niçek bar şulay äytelde, qayıp itmässez.
Rimzil Wäli, Qazan.
