İsänmesez, xörmätle radio tıñlawçılar! Çirattağı şimbä matbuğat küzätüen başlıbız. Sezne Mälikä Basıyr sälämli.Bu tapşıruda «Ğasırlar awazı» jurnalında basılğan mohacirlar xäräkäte turındağı yazmalar belän Sezne respublikanıñ baş arxiv idäräse xezmätkäre İl''yas Möstäqimew tanıştırır. Tarixıbıznıñ faciğäle häm iğtibarğa layıqlı ber säxifäse- ХIХ ğasırnıñ ikençe yartısında –XX ğasır başında İdel buyı tatarları arasında kiñ qolaç alğan möhacirlär xäräkäte. Qızğanıç ki, bu xäräkätneñ tarixı älegä tieşle däräcädä öyränelmägän. Bügenge tatar keşese bu xäräkät turında Mäxmüt Ğäläwneñ «Möhacirlär» romanınnan häm Ğabdulla Tuqaynıñ «Kitmibez» şiğerennän genä belä.Şulay da soñğı yıllarda bu xäräkät belän qızıqsınu arttı. Küptän tügel genä respublikada yäşlär öçen bäyge iğlan itelde. Mäxmüt Gäläwneñ äsäre buyınça «İñ yaxşı säxnä äsäre» yazırğa mömkinçelek tudı. Aña ağımdağı yılnıñ dekaberendä genä näticä yasalaçaq. Yäş icatçılar bu äsärne ezläp tabıp, anı uqıp çığıp, anı öyränep, tağı da ber yaña äsär tözü niätenä ireşäçäklär.Häm ul teatr säxnälärendä tanılğan artistlar tarafınnan uynalıp tamaşaçığa citkereläçäk. Ä xäzer sezgä möhacirlär xäräkäte turında täfsilläp İl''yas Möstäqimew söyli. Räxim it İl''yas: İl''yas Möstäqimew:«ХIХ ğasırnıñ ikençe yartısı- XX ğasırnıñ başında möhacirlär xäräkäte İdel möselmannarı, yäğni tatarlarnıñ, Ğosmanlı däwläte – bügenge Törkiä cirlärenä küçep kitüläre belän bäyle. Bu xäräkätneñ töp säbäpläre itep samoderjavie xökümäteneñ rus bulmağan xalıqlarğa qarata alıp barğan dini, milli, häm sotsial'' säyäsäten atarğa mömkin. Qazannan Törkiägä küçenü ike törle yul belän tormışqa aşırıla. Berse anıñ Ğosmanlı xökümätenä möräcäğät itep, tieşle röxsätne alu häm Rusiä rizalığı belän küçenü yulı. Ä ikençe yulı Törkiägä qaçıp –posıp kitü yulları. Röxsät belän kitü yullarına törle säbäplär tabıp , tatarlarnı Törkiägä cibäräse kilmägän Rusiä xökümäteneñ ayaq çalularına qaramastan, tatarlarnıñ Törkiägä küçenü yulları tuqtalmıy. Tatar möhacirlärenä cir birgän, XX ğasırda Watanıbız östennän kiçkän dawıllardan saqlap qalğan, üz itkän, asıl Watannarın onıttırmağan Törkiägä möhacirlärneñ onıqları da, bez dä räxmätlebez.”- dip tämamladı süzen İl''yas Möstäkimow.Xörmätle tıñlawçılar! “Ğasırlar awazı”jurnalınıñ 3-4 sanında Alabuğa şähärendä yäşäwçe, yazuçı Fazıl Şäräfetdinov, Törkiädä yäşägän professor Äğdäs Niğmät Quratnıñ ğäräp grafikasında tuğannarına yazğan xatın kirillitsada yazıp bastırğan. Äğdäs Qurat xatnı Londonnan yazğan. Xatqa cawapnı Törkiägä cibärülären ütenep, adresın birgän. Alarnı İstanbulğa qunaqqa çaqıru turında käğäzlär yunnätep yörüe turında añlatqan. Bu şimbä matbuğat küzätüe tapşıruıbıznı şunda tämamlibız. »Ğasırlar awazı » jurnalınıñ 3-4 sanında möhacirlär xäräkäte turında basılğan yazmalarnı sezgä İl''yas Möstäqimew söyläde.Tapşırunı alıp baruçı, min, Mälikä Basıyr, sezneñ belän xuşlaşam. İsän- saw bulığız.