Negev çülendäge yäşren Dimona reaktorında eşlägän Mordaxai Vanunu 1986-nçe yılda reaktornıñ räsem häm detalläre turındağı mäğlümätne Britaniäneñ Sunday Times gazetasına faş itä.Bu älbättä üzeneñ atom programmasın raslamağan yäki kire dä qaqmağan İzraelneñ räsmi säyäsätenä orım yasadı. Nıq açuı çıqqan İzrael xatın qız agent qullanıp Vanunu Londonnan Rimgä cälep itä. Anda İzrael agentları anı urlap ilgä kiterä häm yäşren mäxkämä protsesında ilgä xıyanät ğäyebe belän 18yıl törmä cazasına xökem itelä.18yılnıñ 12sen ul yalgız kamerada ütkärä. Bügen Vanunu Aşkelon şährendäge Şikma törmäse qapqasınnan ciñü işaräläre belän çığıp, cıyılğan jurnalistlarğa (audio) mine xain dip atawçılarğa , şulay eşlägän öçen ğorurlanam min bäxätle dip äytte.
Törmä yanında 49yäşlek eleke atom texnigeneñ häm yaqlwçıları häm dä oponentları cıyılğan ide. Ul törmädä iminlek agentlarınıñ bäğersez mäğämälä kürsätüen äytep (audio) Min izrael agentlarına mine sındıra almadığız, mine tilertä almadığız . 18yıl izolatsiädä totunıñ mäqsatı mine tilertü ide dip belderde .
Vanunu äle dä İzrael Dimona reaktorın BMo inspeksiälärenä açarğa tieş digän fikerdä. İzrael 70-nçe yılğı BMOnıñ atom qoralların cäyeldermäw kileşüenä imza quymağan. Vanunu(audio) Minem dönyağa kürdermäm: Dimona reaktorın inspeksiälärgä açığız, Xalıqara Atom Agentlığınıñ citäkçese El Baradeine Dimona reaktorın tikşerergä çaqırığız.
1986nçe yılda vanunu faş itkän mäğlümätkä nigezläp analitiklar İzrael 100dän artıq atom qoralı eşläp çığardı dip farazlıy. AQŞ küzläw idaräse täxminnärenä qarağanda anıñ 80 tiräsendä qoralı bar. Vanunu bügen (audio)
İzraelgä atom qoralları kiräkmi, bigräk tä xäzer yaqın könçığış atom qorallarınnan irekle , Ğıraq, Livya,İran , Misırnıñ atom qoralları yuq.böten yaqın könçığış atom qorallarınnan irekle , İzraelneñ genä serläre bar, dip belderde.
Ortodoks yähüd bulıp üskän M.Vanunu 80-nçe yıllar urtasında xristian dinenä küçä. Ul törmädä xritianlıqnı qabul itkän öçen nıq ezärleklänüen, häm İzraeldän kitergä teläwen belderde .Äytergä kiräk çit illärdä anı yaqlawçılar, dusları küp, ämma üz ilendä küplär aña xain, satlıq can dip qarıy . 97yılda ber amerikan ğailäse anı räsmi räweştä asrawğa aldı. Yaqlawçıları ul nobel tınıçlıq bülägenä layıq keşe dip yıllarça tırışlıq alıp bara. Törmädän çıqqannan soñ ul tupturı Yerusalemgä İzge Georg anglikan çirkäwenä ğıybadätkä kitte.Anıñ tirä yağındağı ruxani, jurnalitslar arasında anıñ törmägä kerüenä säbäp bulğan mäqaläne yazuçı Sunday Times jurnalistı Peter Hounam da bar ide. İzrael xökümäte Vanunuğa ber yıl çit ilgä çığunı, 6 ay çit il keşeläre belän söyläşüne tıya. İzrael eçendä qaysı urınnarğa bara ala ,xaritada kürsätelgän.İzrael yustitsiä ministırı Vanunu ilgä zarar zian kiterergä qarar birgän keşe , çikläwlär zarur disä , ul üze mindä bernindi serlär yuq , min üz tormışımnı yäşergä Amerikağa kitergä , tarix uqırğa telim dip söylägän
färidä xämit,praga
färidä xämit,praga