AQŞ tarafınnan bilgelängän Saqçılar Şurası uzğan ayda ilneñ vaqıtlı konstitutsiäsen qabul itkäç, ul Ğıraqnıñ etnik häm dini mäxälläreneñ ixtiaçların qänäğätländergän häm ber ük vaqıtta Ğıraqnıñ dävlät bötenlegen saqlağan , Yaqın Könçığışta ürnäk demokratiä buldıruğa alıp barğan dokument dip xuplanğan ide. Vaqıtlı konstitutsiä AQŞnıñ suverenlıqnı Şıraqlılarğa tapşırğan köndä 30-nçe iyündä köçkä keräçäk. Ul saylaular ütkärelep tä dami konstitutsiä äzerlängänçä, köçendä bulaçaq. Belgeçlär dokumentnıñ uñay yaqları küp bulsa da, anda qayber mäsälälärneñ telgä alınmauı anı praktikada qullanunı qıyınlaştıra ala dip belderälär. Ğıraq Şiğıy mäxälläseneñ qayber citäkçeläre, dokumentnıñ qayber öleşlärenä qarşı çığa başladılar inde. Alar arasında federal dävlät xisabına kördlärgä küberäk xakimiät birü dä bar. Oreantal häm Afrika Öyränüläre buyınça London Mäktäbeneñ professorı Anthony Harding dönyanıñ başqa öleşlärendä konstitutsiälär östendä eşlägän häm Ğıraqnıñ vaqıtlı konstitutsiäsen dä tikşergän ğalim. Anıñ fikerençä, vaqıtlı konstitutsiä kiräk bulğan stabillekne tämin itä almayaçaq.
Audio
"Dokumentqa qarasañ şunı küräsen- anda vatandaş xoquqları turında bik ozın itep yazılğan, prinsiplar turında da ozın ozın belderülär bar. Bez ber närsäne istä totarğa tieşbez. Konstitutsiälär bigeräk tä andıy şartlarda totrıqlı xökümät buldırunı tämin itärgä tieşlär."
Töp soraularnıñ berse bu- Ğıraqnıñ yaña xökümäten 30-nçe iyündä kem yaki närsä töziäçäk. Konstitutsiä proyektında İdarä Şurası taratılırğa, anıñ urnın prezident, ike visi prezident , premier ministerdän, ministerlardan torğan vaqıtlı xökümät häm vaqıtlı Milli Mäcles alırğa tieş dielgän. Bu xökümät tözü mäsäläsendä kiñäşçe bulıp eşlägän BMOnıñ mäxsus väkile Laxdar Brahiminıñ planına turı kilä. Hardingsnıñ fikerençä, vaqıtlı konstitutsiä läyxası stabil xökümät tözüne qıyınlaştıra.
Audio
"Xökümätne tözü häm anıñ eşläven tämin itü qıyın. Mäsälän prezidentlıq şurası premier ministerne ber tauıştan bilgelärgä, anıñ xökümäte milli mäçles tarafınan ber tauıştan raslanırğa tieş. Prezidentlıq şurası kileşä almağan xäldä, premierne bilgeläv eşe Milli Mäcles qaramağına küçä. Premierneñ bilgelänüe öçen Milli Mäçlesneñ öçtän ike küpçelegeneñ yaqlauı kiräk bulaçaq. Bu eşne suza."
Vaqıtlı xökümät iñ qısqa vaqıtta ğomumi saylaularnı äzerlergä tieş. Nyu Yorktağı Kolumbiä Universitetınıñ konstitutsiälär buyınça belgeçe Samuel İssakarof, vaqıtlı konstitutsiädä saylaularnı niçek ütkärü mäsäläsendä tögällek yuq dip belderä.
Audio
"Anda saylaular kodeksı yuq, şul säbäple bez saylaularnı niçek ütkärergä kiräklegen belmibez. Küp närsä Milli Mäclesneñ daimi konstitutsiäne äzerlävennän bäyle bulaçaq."
Älbättä, konstitutsiädä här näsä bula almıy. Anda saylaularnı niçek ütkärergä kiräklege turında täfsille mäğlümätlär dä siräk bula. Läkin, saylaular kodeksı häm saylau komissiäse bulmağanda bu xävefle küreneş. Ğıraqta telgä alıp kitelgän kodeks ta , komissiä dä yuq.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Dokumentqa qarasañ şunı küräsen- anda vatandaş xoquqları turında bik ozın itep yazılğan, prinsiplar turında da ozın ozın belderülär bar. Bez ber närsäne istä totarğa tieşbez. Konstitutsiälär bigeräk tä andıy şartlarda totrıqlı xökümät buldırunı tämin itärgä tieşlär."
Töp soraularnıñ berse bu- Ğıraqnıñ yaña xökümäten 30-nçe iyündä kem yaki närsä töziäçäk. Konstitutsiä proyektında İdarä Şurası taratılırğa, anıñ urnın prezident, ike visi prezident , premier ministerdän, ministerlardan torğan vaqıtlı xökümät häm vaqıtlı Milli Mäcles alırğa tieş dielgän. Bu xökümät tözü mäsäläsendä kiñäşçe bulıp eşlägän BMOnıñ mäxsus väkile Laxdar Brahiminıñ planına turı kilä. Hardingsnıñ fikerençä, vaqıtlı konstitutsiä läyxası stabil xökümät tözüne qıyınlaştıra.
Audio
"Xökümätne tözü häm anıñ eşläven tämin itü qıyın. Mäsälän prezidentlıq şurası premier ministerne ber tauıştan bilgelärgä, anıñ xökümäte milli mäçles tarafınan ber tauıştan raslanırğa tieş. Prezidentlıq şurası kileşä almağan xäldä, premierne bilgeläv eşe Milli Mäcles qaramağına küçä. Premierneñ bilgelänüe öçen Milli Mäçlesneñ öçtän ike küpçelegeneñ yaqlauı kiräk bulaçaq. Bu eşne suza."
Vaqıtlı xökümät iñ qısqa vaqıtta ğomumi saylaularnı äzerlergä tieş. Nyu Yorktağı Kolumbiä Universitetınıñ konstitutsiälär buyınça belgeçe Samuel İssakarof, vaqıtlı konstitutsiädä saylaularnı niçek ütkärü mäsäläsendä tögällek yuq dip belderä.
Audio
"Anda saylaular kodeksı yuq, şul säbäple bez saylaularnı niçek ütkärergä kiräklegen belmibez. Küp närsä Milli Mäclesneñ daimi konstitutsiäne äzerlävennän bäyle bulaçaq."
Älbättä, konstitutsiädä här näsä bula almıy. Anda saylaularnı niçek ütkärergä kiräklege turında täfsille mäğlümätlär dä siräk bula. Läkin, saylaular kodeksı häm saylau komissiäse bulmağanda bu xävefle küreneş. Ğıraqta telgä alıp kitelgän kodeks ta , komissiä dä yuq.
Färit İdelle, Praga.