Accessibility links

Кайнар хәбәр

<p>Çebennär häm türälär kemnän qurqa?


Beläsezme, çebennär belän türälärne närsä berläşterä? Hiç başığız citmäs, möğayın, belmässez. Çönki türä ul yuğarı belemle, bälki kandidat xätta fännär doktorı, böten yaqtan sınalğan, öyrätelgän, idärä kabinetlarında dus-işlär tapqan keşe. Ul kemneñ irtägä öskäräk üsep, tağı da zurraq türä bulaçağın, ä kemneñ asqa tägärägänen dä belä. Üze ber genä ölkädä eşläsä dä, başqa tarmaqlar, kontorlar anıñ öçen üz öye kebek tanış. Çönki anda da näq anıñ kebek erele-waqlı apparat xezmätkärläre utıra. Çinovnik dip türälärne sügärgä yaramıy häm alarsız yäşäp bulmağannı da añlarğa kiräk.

Fondlar, plannar, balanslar, kadrlar yazılıp, raslanıp tormasa - ikmäk tä peşmäs ide, qartlar yortlarınnan räxätländerep salım da tülätep bulmas ide. Xätta, möğayın, sıyırlar da bozawlamas ide. Çönki här qayda oyıştıru, xisap, idärä kiräk. İdäräsez qalsa, demokratiä digän närsä dä ällä nämästäkäygä äylänep kitä. Tem bolee, türälärgä süz äytmägez, zihen taralğan çağı. Änä, Mäskäwdä, tottılar da ministrlıqlarnı beterep, ber-berseneñ itäk astına tutırıp, qısqartıp quydılar. Läkin barıber niqädär genä qısqartma, naçal'stvo bulğan häm bulaçaq. Alar arasında ixlas, ğadi häm cirne öç metr tiränlektä kürep yörüçe irtädän kiçkä qädär baş kütärmiçä eşläwçe türälär dä bar. Az bulsa da.

Menä şul därmanlı xalıqnı çebengä oxşatu xuliganlıq, älbättä. Şayannar barıber oxşata. Ämma şayannar barıber türälär belän çebennär arasında urtaqlıq tapqan. Çönki çebennärne dä, çinovniklarnı da matbuğat berläşterä, döresräge gäzit. Här ikesen dä çebenne dä, naçal'stvonı da gäzit belän suğıp üterep bula. Äybät kenä yörgändä, äybät kenä urındağı keşe fälän-fälän qırın eşlär maytarğan dip yazıp çığalar da, şul gäzitne quldan qulğa uqıp yörilär. Böten awıl, qala xixıldap kölä, barmaq belän törtep kürsätä. Ul arada tege türäne raykomğa çaqırtıp, partbiletın alalar, eşennän çığarıp, anıñ urınına yaña türä cibärälär. Töşerelgän türä gäzit belän suğıp isäñgerätelgän kigäwennän dä moñsuraq bula.

Çamalağansızdır, bügen süzebez matbuğat turında. Xäzer inde matbuğatlar dönyası üzgärde. Ber gäzitkä yazıp, ber tapqır radiodan söyläp, ber kemne dä qurqıta almıysıñ. İşek aldında tözelgän garajlar, cimerelgän yullar, skladtan urlanğan unitazlar, po blatu eşkä urnaştırılğan baldızlar turında gäzitkä yazıp qına berkemne dä qurqıta almıysıñ. Yäğni, çebennän ayırmalı bularaq xäzerge türälär gäzittän qurıqmıy başladı. Böten bälä şunda. Gäzitlär küp bit xäzer. Radiolar da törle yaqtan sızğırıp tora. Podumaeş', ber radiodan söylädelär, ike gäzittän felyeton bastırdılar. Zaman keşeläre anı qara PR, zakaznoy syujet, dip cibärä. Çınnan da bit, aqça tüläp, xurlata yäki maqtata torğan zaman citte. Şulay bulğaç, ber gäzittä xurlasalar, ikençesendä maqtarğa mömkinnär. Elek ber “Pravda” gäziten yäki “Sotsialistik Tatarstan”nı, ber televidenie kanalın häm ber radionı tıñlap, här närsä turında xäbärdar bula idek. Ä xäzer kön sayın çığa torğan 15-20 gäzitneñ, distä yarım radio, TVnıñ berse närsä äytkänen tıñlawçılar sanı da bik az bula bit inde. Türälärneñ nadanrağı ğına şunı añlamıyça, üzläre turında gäzitkä yazğannan şürlilär. Aqıllıraqlarnıñ ise kitmi.

Şulay itep, gäzitneñ çebengä suğu qüäte elekkeçä qalsa da, ğadi citeşsezleklär öçen türälärgä suğu köçe kimi. Citmäsä, nindi çaralar kürelde dip, çaqırtıp qızdıru, räsmi redaksiägä cawap cibärü tärtibe beterelgän. Şulay da, matbağa häm jurnalistlar yäşi äle. Alarğa yaña burıç quyıla. Mäğlümat taratırğa, küzlärne kiñräk açarğa, kübräk kürergä öyrätergä. Citmäsä, obkomnan, raykomnan sügep tormıyça, üzeñneñ demokratiä häm xalıq aldında burıçnı ütärgä. Ä sükmägäç, bezneñ jurnalistlar üşänlänä. Xalıq ta färman birmäsäñ, saflarğa tezelep basarğa aşıqmıy. 26 aprel'dä bu xäl açıq kürende. Berençe tapqır räsmi räweştä Tuğan tel köne dip öndämälär yasalsa da, Qazan üzägendäge mäydanda miting-konsertlarğa kilüçelär artıq küp bulmadı. Baştaraq 1-1.5 meñ bulğandır. Annan cıyıluçılar kimi başladı. Menä digän artistlar qarañğı töşkänçe cırlasa da, şiğır söyläsä dä, tamaşa qıluçılar 200-300 artmadı. Qaya bulğan bu xalıq? Mäktäplärdä-texnikumlarda uquçılar sanı yartı million bulır. Uqıtuçılar sanı 100 meñgä yaqın. Şularnıñ iñ kimendä yartısı tatar tele dip awız suı qorıta. Härxäldä, yaqınnarı belän tatarça söyläşä. Qazanda iñ kimendä 400 meñläp tatar bar. Ä tuğan tel könendä “Bäyräm bügen, nindi küñelle, menä minem tuğan telem nindi matur!” dip şaşınuçılar, şiğer uquçılar barı tik maxsus quyılğan säxnädän genä sayradı. Ä ğadi keşe poşmas qına üz yulında buldı. Küpme radio, TV, gäzit bulıp Tuğan tel bäyrämeneñ qayda, niçädä başlanaçağın çatnatıp äytüçe az buldı. Tuğan tel bäyrämeneñ mäğnäsenä barı tik xökümät belderüe aşa ğına töşenergä bula ide. Ex, obkom, raykom yuq, kürsäterlär ide Tuğan telne niçek bäyräm itärgä. Matbağalar küp bulğan sayın alarnıñ tä'sir köçe kimi bara ikän. Menä bit xikmät, berse berne söyli, ikençese başqanı. Qaysına ışanırğa?

Ä sez menä “Azatlıq” radiosına ışanasızmı? Işanmasağız, ni öçen ışanmıysız? Haman da äle doşman radiosı dip, qurqıp, anıñ awazları işetelgändä, yaq-yaqqa qarap radioalğıçığıznı sünderep quyasızmı? Zrya. Çönki yaña ternäklänep kilgän “Yaña ğasır” häm küptän göjläwçe “Tatarstan” radiosı da şul uq radioalğıçtan söyli bit. Alarnı da işetmi qalırsız. Ber qızıqlı xäbär. Bıyıl 19 mayda Tatarstan matbuğatı könendä Bauman uramında här gäzit, här radio, TV, üz poçmağın buldırıp, üzençä sayrap toraçaq. Ul bu bulıp, şaytan yullarğa kirtä salmasa, “Azatlıq” radiosınıñ da üzeneñ ber poçmağı bulaçaq. Qazan byurosı anda magnitofon alıp kilep, äle genä äytkän sorawlarğa cawaplarığıznı, teläkläregezne yazdırıp alaçaq. Ä iñ qızıqlı teläk häm täqdimnär öçen matur ğına büläklär dä bireler. Duslar, bez bit xäzerge zaman keşeläre, çeben tügel. Ni öçen mäğlümattan qurqıp torırğa, tıñlarsız, kilersez dä söylärsez. Matbuğat köne elek Karl Marks tuğan könne, 5 mayda ütkärelä ide. Ä xäzer Tatarstan jurnalistları 19 mayda bäyräm itä. Bez dä alardan ayırılmıyq.

Rimzil Wäli

XS
SM
MD
LG