Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiä cimereläçäk digän faraz belderelgän CİA xisabı turında "Moscow Times" mäqäläse


Amerikan küzläv oyışması CİAnıñ raportına qarağanda, Russiä kiläse 10 yılda 6-8 dävlätkä bülgälänä ala. Tarixğa küz salsañ şunı küräsen-sistematik räveştä eçke tärtipsezlek xökem sörgän illär basıp alunıñ qorbanı bulalar. Xätta atom qoralları da ber ilneñ territorial bötenlegen saqlap qala almıy. Bolar "Moscow Times " gazetasında bügen basılıp çıqqan maqälädä äytelgän fikerlär.

Maqäläneñ eçtälegenä tuqtap kitär aldınnan şuşı raport turında ber ike süz. Global Trends 2015 dip atalğan bu raport äle yaña ğına iğlan itelsä dä, ul asılda 2000-nçe yılda äzerlängän. Anı äzerlävdä CİA belän ber rättän , xökümät häm xökümätätn bäysez belgeçlär qatnaşqan. Anda 15 yıldan soñ dönyabız nindi bula ala digän temağa demografiädän alıp, ekonomik täräqqiätkä häm sälämätlekkä qädäre törle mäsälälärdä äytkän fikerlär genä çağıldırıla. Läkin, şulay da bu raport Russiädä şaqtıy zur şau-şuğa säbäp buldı. Dävlät Duması räise Boris Grızlov Russiäneñ cimerelü ixtimallığın tulısınça kire qaqtı häm soñğı dürt yılda vertikal xakiiätne nığıtu öçen küp närsälär eşlände dip belderde. Qızıqsınğan tıñlauçılarıbız bu turıdağı mäğlümätlär belän üzläre tanışa alalar. Telägän keşe WWW.CİA.GOV. sitına kerep Reports digän bülektä Global Trends 2015 säxifäsen açıp anda äytelgän fikerlär belän tanışa alalar. İnde Moscow Timesta basılıp çıqqan maqälägä kilgändä, anıñ aftorı Yulia Latıninanıñ yazuına qarağanda, armiäse bulmağan il qıyın xäldä bula häm Russiä armiäse Çeçnädä üzeneñ çın xälen kürsätte. Ul suğışqa tügel, ä talauğa ğına yaraqlı. Zamanıbızda tik professional armiä genä üz vazıyfasın üti ala. Rekrutlar armiäse İkençe Dönya suğışında kavaleriä belän tängäl. Läkin, generallar armiäne reformalaunı, professional armiä buldırunı kire qağalar. Çönki professional armiä generallar öçen iñ möhim bulğan funksiäne ütämäslär ide, ul da bulsa generallarğa daça tözep birmäslär ide. Kreml dä armiäne reformalaudan vaç kiçte. Läkin, başqa säbätän. Profesional armiä xakimiätlärgä qurqınıç tudıra. Russiädä xärbi diktatura öçen balıq şartlar bar , tik xärbilär genä moña äzer tügel. Armiäneñ xäle Russiäneñ cittän basıp alınuı öçen dä şartlarnıñ buluın kürsätä. Çın strategik dömannar İslam dönyası belän Qıtay bulsa da, bez bu xaqta ällä ni işetmibez. Läkin, bez NATO qurqınıçı turında işetäbez. Ä inde NATO kürşebezdä bulsa da, anardan qurqınıç yuq. Taralu aldında torğan häm armiäse bulmağan imperia, köräşne local feodal knäzleklärgä tapşıra. Andıy feodal knäzleklärneñ berse Çeçnä häm prezident Ahmed Qadırov üz mänfäğätlärenä turı kilgän möddätçä Kremelgä turılıqlı bulıp qalaçaq. Läkin knäzleklär isemlege ber Çeçnädän genä tormıy. Kreml urta ğasır knäzleklärennän ällä ni ayırılmağan Tatarstan, Başqortostan häm Kalmıyq xakimdarların da çitlätergä batırlıq itmi. Köndäş itep bankir Sergey Veremeyenkonı quyıp Başqortostan prezidentı Mortaza Raximovnı çitlätü tırışlığı buldı. Läkin, saylaularnıñ berençe turınnan soñ Raximov Mäskävgä çaqırtıldı. Oçraşudan soñ Veremeyenkonıñ saylau kampaniäse ştabın yabu häm monı räsemgä töşerep Kremlgä cibärü turında kürsätmä birelde. Kremldä Raximovnıñ ulı Ural kontrolendä bulğan Başqort petroximiä qorılmaların Gazpromğa tapşıru turında kileşügä ireşelde dip uylanıla. Läkin, Raximov bu väğdäsen ütämäde. Bu da CİA raportında telgä alınğan bülgälänüne işarä itä. Çeçnädä qanun saqlau agentlıqları da armiä kebek xäräkät itälär. Alar cinayätçelärne totmıylar, xalıqnı talıylar. Primoryada Xasan rayon prokurorı üterelde. Prokurornıñ daçası soldatlar tarafınan tözelgän. Alarnıñ berse prokuror daçasına kilgäç anı atıp ütergän. Soldatnı totqannar. Ul qaraqlar tarafınan idarä itelgän Xabarovstan buluın häm anda armiädän tügel, törmädän genä qayta aluın äytkän. Şulay CİAnıñ raportı vazğiätneñ kiskennegen sülpänäytep kürsätä. İdarä mäsäläsendä Russiä altı-sigez öleşkä bülgälängän inde. Älbättä, prezident Putin şuşı töbäklärgä kemne teläsä şunı bilgeli ala . Läkin, bu äle alar belän idarä itä aluın añlatmıy.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG