Accessibility links

Ğiraq totqınnarın cäberläwdä qatnaşuda ğäyeplängän amerikan xärbiläreneñ berençese ber yıl törmägä xökem itelde


Çärşämbedä Bagdadta Ğiraq totqınnarın cäberläw ğämällären tikşerüçe xärbi mäxkämä berençe xökem çığardı. Amerikan xärbie Jeremy Sivits Äbü Ğraib törmäsendä bulğan xällär öçen ğäyeple dip tabıldı häm ber yıl törmägä xökem itelde.

Bagdad yanındağı Äbü Ğraib törmäsendä xezmät itkän 24 yäşlek Jeremy Sivits totqınnarğa qarata waxşileklär qıluda ğäyeplän 7 amerikannıñ berse. Çärşämbedä 3 säğät-yarım barğan xärbi mäxkämä utırışında ul Äbü Ğraibta kürgän xällärne söyläp birde. Sivits äytüenä qarağanda aña törmäneñ ber bülmäsenä totqınnarnı kiterergä quşılğan. Bülmägä kergändä idändä berniçä totqın yatqan bulğan. Sivits başqa xärbilärneñ totqınnarnı qıynawına şahit bulğan. Annan bu küreneşlärne fotoğa töşerergä taläp itkännär. Dönya tiräli äylänep çıqqan fotosürätlärneñ qayberlären näq menä ul töşergän. Sivitsqa bu xällär turında berkemgä söylämäskä quşılğan, ul kürgännären yuğarı citäkçelärgä citkermägän. Ğäyeplänüçelärneñ advokatları äytüenä qarağanda, alar bu ğämällärne xärbi küzläw xezmätläre quşuı belän eşlägän bulırğa tieş. Yänäse, totqınnarğa basım yasap, alardan mäglümät alu maqsatında. Jeremy Sivits üzenä belderelgän ğöyepläwlärne tanıp, totqınnardan häm Ğiraq xalqınnan ğafu ütende. Min alarnı fotoğa töşerergä tügel, ä yaqlarğa tieş idem, dide ul mäxkämä utırışında. Mäxkämä Sivitsnı ber yıl törmägä xökem itte. Monnan tış anıñ xärbi däräcäse töşerelde häm ul amerikan armiäsennän quıldı. Äytergä kiräk, Sivitsnıñ eşe maxsus tribunalda qaraldı. Ğömüm tribunaldan ayırmalı bularaq ul yomşağraq xökem çığara. Ber yıl törmä anıñ öçen iñ qırıs xökem. Totqınnarnı cäberläwdä ğöyeplängän qalğan xärbilär ğömüm tribunal aşa ütäçäk, häm qırısraq xökem alaçaq dip kötelä. Şularnıñ 3-se bügen berençe tıñlawğa çaqırıldı. Älegä alar ğäyeben tanımadı. Kiläse utırış Yünneñ 21-enä bilgelände. Mäxkämä utırışında törle illärneñ mäglümät çaraları qatnaştı. Başta ul turı efirda barır dip kötelsä dä, räsmilär utırıştan video häm audio material birüne tıyarğa buldı. Mäxkämä barğan urın yanında berniçä yöz ğiraqlı utırışqa cäberläw qorbannarın häm Ğiraqyuristların kertüne taläp itep demonstratsiä ütkärde. Protest belderüçelärneñ berse, Tınıçlıq häm Tuğanlıq partiäse wäkile Mostafa Äl-Hitti süzlärençä, bu mäxkämäneñ ğädellegen kürsäter ide:

Audio (Mostafa Äl-Hitti)

"Ägär rejim alışınğan ikän, totqınnarnı cäberläw kebek cinayätlär dä beterelergä tieş. Okupatsiä köçläre şunı añlarğa tieş: qorbannar Ğiraq keşeläre, mäxkämä ğädel bulırğa, anda Ğiraq yuristları da qatnaşırğa tieş."

Jeremey Sivitst belän bergä, ğäyepläwlär barlığı 7 amerikan xärbienä belderelde, şularnıñ ikese xatın-qız. Ämmä xalıqara Keşe xoquqların yaqlaw oyışmaları äytüençä, totqınnarnı cäberläw ğälämätläre bu 7 keşe belän genä çiklänmi, Ğiraq törmälärendä ul kiñ taralğan bulğan. Xalıqara Qızıl Xac komitetı uzğan yıl Ğiraq törmälären tikşerep çıqqanan soñ şuşı yılnıñ fivralendä amerikan räsmilärenä maxsus xisap tapşırğan bulğan. Quşma Ştatlarda çığa torğan Wall Street Journal gäzite şuşı xisaptan özeklär bastırdı. Pentagon räsmiläre älege mäglümätlärne kiñ cämäğätçelektän yäşerü niätendä ğäyeplänä.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG