Aptıramağız, duslar. Çınnan da, 28 may dönya külämendäge däräcädäge zur bäyräm. Xalıqara xatın-qızlar köne. Sez anı 8 mart belän butamağız. 8 mart ul - xatın-qızlır tigezlege häm sıynfıy köräş ruxında Klara Setkin kebek yalqınlı marksist xanımnar tarafınnan çara ütkärelgän kön. Döres, xäzer anıñ kommunistik ruxı yuqqa çıqtı. Xatın-qızlar, yaz, mäxäbbät iñ zur däräcägä quyıla torğan kön ul. Ä monısı 1998 yılda Gaagada zur forumda xatın-qızlarnıñ xalıqara teläktäşlek köne bularaq qabul itelgän. Bu comğada Rusiä häm Tatarstan matbuğatında älege zur bäyräm turında iskä almadılar. Barı tik Yaña ğasır telekanalı ğına qayandır şuşı kön turında mäğlümat tabıp, syujet äzerlägän. Yuq taq yuq. Başlarına yäşel furajka kiep uramda käyef-safa qorıp yörüçe çik saqçıları bäyräme belän berrättän xatın-qızlar teläktäşlege turında süz quyırtu kileşä mikän? Kileşmi diär ideñ, haman da xalıqara däräcädä iğlan itelgän bit ul. Ä inde bu waqiğağa cämäğätçelek çamadan tış sabırlıq belän qarap, bötenläy anı iskä almıy ikän, kem ğäyeple bulsın? İrlär tügel inde, üzläre, xatın-qızlar. Alar bit teläktäş bulırğa tieş. Yuğisä, bötenläy analarnı, apalarnı, xatınnarnı onıtıp, güzäl-zatlarnıñ başlarınnan yörergä mömkinnär. Alla saqlasın.
Menä şuşı süzlärne äyttem dä, iskä töşte. Radiodan söylärgä yaramıy torğan närsälär bu. Azatlıq radiosınıñ xäzerge taläpläre şundıy. Yä sin xäbär biräseñ, ä inde ütä dä ğilemle wä aqıllı bulsañ, analiz yasa. Analitik fikerlär fänni häm xoquqi yaqtan ülçängän bulırğa tieş. Ä kommentariy, añlatmalar birep, tegese äybät, ä bu keşe bik naçar dip sayraw yaramıy. Bu şayarıp äytkän süz tügel. Azatlıq radiosınıñ xäzer quyğan taläbe. Fiker törlelegen kürsätäseñ kilsä, ber tarafnıñ wäkile üzeneken äytä, qarşı yaqnıñ fikere yäki mönäsäbäte ikençe wäkildän yañğıratırğa tieş. Ä üzeñ, jurnalist bularaq, awızıñnı yomıp torasıñ. Menä şuña kürä, bez Pragağa ğariza yazıp cibärdek. Xikmätle xällär tapşıruı öçen bulsa da, äz genä, bik äz genä işarä yasaw, yılmayu, xuplamaw ğälämäte qullanırğa röxsät itelsen. Çönki rubrikanı üzgärtergä turı kiläçäk bit. Xikmätle faktlar yäki xäbärlär dip. Ä xäzergä, bezneñ ğariza qaralğançı, tarafsız xäbär birüdän başqa yul yuq. Menä ber fakt.
Apasta qıçıtqan qalmağan. Çönki anda här keşedän bişär kilogramm qıçıtqan cıyıp tapşırtalar. Ul kolxoz-sovxozlarda mal azığı bulıp faydalanılaçaq. Kommentariy yuq. Çığanaq - Şähri Qazan gäzite, 26 may. Şul uq çığanaqta Gölnara Xäkimova bastırıp çığarğança, Apasta bıyılğı sabantuynı tüläwle itmäkçelär. Rayon sabantuyı mäydanına cäyäwläw genä ütü 5 sum, ä maşina belän ütü 100 sum toraçaq. Tel qıçıta. Añlatma, sorawlar biräse kilä. Yaramıy. Qızıqsınuçılar Şähri Qazan belän elemtägä kerä ala. Azatlıq radiosınıñ qıçıtqan häm sabantuy mäs’äläsendä bernindi pozitsiäse dä yuq. Ägär dä xakimiät östämä mäğlümat cibärsä, bez anı sezgä citkererbez.
Bügengä tağı ber genä mäğlümat citkerik. Qazan şähär xakimiäte häm şähär sovetı ike qarar qabul itep, Kazanskieı vedomosti, Şähri Qazan gäzitlärendä bastırıp çığardı. Berençese. Gumanitar institutnı ul urnaşqan elekke balalar baqçası binasında eşlägän öçen arenda tüläwdän azat itmäskä. Arenda bäyäseneñ artıp baruı, ä millät öçen bik möhim häm säwdädän, baylıqtan çittä toruçı bu institutnıñ xäle turında añlatma biräse kilä. Ämma qağidä bar. Bez añlatmasqa tieş. Azatlıq tarafsız. Östämä xäbärlär ezlibez.
İkençe qarar şundıy. Qazandağı 16 kitap kibeten 3-4 yıl elek xökümät qararı nigezendä xucalıq itü öçen respublika kitap säwdäse oyışmasına birmäskä, arenda tüläwdän azat itmäskä. Qararda kitap kibetläre arenda öçen ber yılğa 9 million 200 meñ sumnı şähär qaznasına tülärgä tieşlege äytelgän. Bu summa bıyıl arenda bäyäsen 4-5 tapqır arttırğannan soñ menä şulay 9 millionğa citkän. Tatarstan kitap satu berläşmäse nigezdä milli kitap sata. Arenda bäyäse tübän çağında da ul çaq-çaq qına oçın-oçqa citkergän dip añlatır idem, yaramıy şul. Mondıy şartlarda tatar kitapların satu, däresleklär taratunıñ xäle möşkelgä töşäçäk ikänlegen tıñlawçılar Qazan xakimiäte häm deputatlarınıñ qararınnan üzläre añlıy alalar. Däwlät kitap satu oyışmasına bäyä artqan, ä menä xosusıy yäğni kommerçeskiy kibetlärdän alınğan arenda bäyäse şaqtıy tübänräk. Busı da añlatma tügel, xäbär. Yäğni mäğlümat. Anı tikşerep bula. Elekke zaman bulsa, sorar idek. Skladlarda 450 isemdä tatar kitapları yata. Alarnı mömkin qädär caylı häm oçsız itep satu öçen şartlarnı nigä tudırmasqa diär idek. Milliardlarça summalar, gektarlarça toraq mäydannarı, xämerlär, sıralar satıp tapqan aqçalar yanında şiğer kitapları satu öçen östäl quyarğa ike metr urınnı oçsızraq birep tora almaslar mikän diär idek. Millät bit ul mal, baylıq kiterä torğan närsä tügel. Ul bit cannıñ, küñelneñ ber sıyfatı. Ul protsentlar, dollarlar, millionnar belän ülçänmi. Ä monda kitap kibetlärennän 9 million aqça qayırır öçen ayaq teräp toralar. Menä bu inde xikmät, döresräge, äkämät. Soñğı tapqır añlatma birüne tıyuçı qağidäne bozarğa turı kilde. Ägär dä bu sannarnı analiz dip atasağız, bälki, xikmätle xällär säxifäse comğa sayın çığuın däwam itär. Kem belä?
Rimzil Wäli
