Gazetanıñ yazuınça, prezident Putin yıllıq kündermäsendä xökümättän bäysez qayber oyışmalar xalıqnıñ mänfäğätlären yaqlıysı urınğa, finans çığanalqarın saqlap qalu öçen şikle törkemnärgä häm eşquarlıq mänfäğätlärenä xezmät itälär dip yanadı. Bu inde bügenge köndä Putinneñ säysätenä qarata üzgäfikerlelek beldergän keşe xoquqları häm sivil cämğiät aktivislarına yasalğan kisätü dip qabul itelä. Andıy oyışmalarnıñ küpläre, Soros yaki AQŞ xökümäte fondlarınnan bäylelär. Açıq Rusisä Fondı andıylardan tügel, läkin, anı finansiälävçe Xodorkovskiy , Kreml belän bäxäskä kerüe säbäple törmädä totıla. Şuşı fondnıñ citäkçese İrina Yasinanıñ süzlärençä, Putin çığışınnan soñ küplär miña şaltratıp, Putin sezneñ turında söyli dip äytä başlağannar. Yasina , Min monı işetläç, mindä bez yañadan SSSRda yäşi başladıq digän täsir qaldı dip belderde. Putinneñ çığışınnan soñ ber kön ütkäç Açıq Russiäneñ Qazanda tözegän keşe xoquqların yaqlau törkeme urnaşqan buroğa maskalı ike keşeneñ höcüme buldı. Alar komputorlarnı, televizornı häm faks maşinasın cimerep taşlağannar. Şuşı höçüm, ber ük vaqıtta bu oyışmanıñ yäğni Tatarstan Keşe Xoquqları Üzäge ağzaları cirle militsiäne üzlärenä basım yasauda ğäyeplägän press-konferensiä ütkäç buldı. Üzäkneñ xezmätkäre Oleg Xabibraxmanov telefon aşa Bezneng büroga höcüm itüçelär preziudentnıñ kürsätmäsen ütärgä tırıştılar . Bu Putin cibärgän işarä ide dip belderde. Bu könnärdä borçılğan aktivisitlar häm alarnı yaqlauçı xalıqara fondlarnıñ citäkşeläre Russiä räsmi şäxesläre qatıraq kisätülär yasağan belderülär iğlan itüläre säbäple prezidentqa möräcäğät äzerläv öçen ciılalar. Mäsälän Russiä tışqı eşlär ministerlege süzçese, Çeçenädäge xökümättän bäysez oyışmalar humanitar yardäm kürsätü öçen tügel, ä başqa maqsätlär öçen mäğlümät ciyalar dip belderde. Kreml kiñäşçese Gleb Pavlovskiy xalıqara fondlar alu mänfäğät qapma-qarşılığın tudıra, çönki, bu keşe xoquqlarınıñ yat qimmätlären yaqlaunı añlata dip belderde. Şundıy retorika küpkenä aktivistlarnı Putinneñ çığışı xökümät yulınnan barmağan törkemnärne cazalandıru öçen yaña kampaniäneñ başlanuın işaräse digän fikergä kilülärenä etärä. Keşe xoquqların yaqlau Oyışması Memorialnıñ ictimaği Şurası räise Arsenı Roginskiy , xökümät mass media, parlament häm başqa bäysez strukturalarnı üz kontrolenä aldı inde. Xäzer ul bezne üz kontrolenä kertergä teli dip belderde. Roginskıynıñ süzlärençä, Prezident räsmilärgä açıq işarä cibärde. Byurokratlar oyışmalarnı yaxşılar häm naçarlar dip bülergä , yaxşı dip xisaplağannarına yardäm itärgä, naçarlarına kirtälär quyarğa tieşlär. Berezovskiy Putin çığışına reaksiä bularaq, törle yünleştäge 100 çaması törkemgä östämä fond biräçägen iğlan itte. Ul Putin Russiädä sivil cämğiätkä suğış iğlan itte. Alarğa saqlanu öçen resurs birü bezneñ vazıyfabız dip belderde. Läkin, Rusisäneñ başqa eşquarlarınıñ moña iärüe ikele. Xodorkovskiynıñ qulğa alınuı köçle kisätü buldı. Putinneñ çığışı bäysez törkemnärgä qarşı köçle retorikanı çağıldırsa da, ölkän räsmilär moña qädäre ük çittän finansiälängän keşe xoquqları oyışmaların qısa başlağannar ide. Putinneñ prezidentlığı çorında Tınıçlıq Korpusı Russiädän quıp çığarıldı . Qayber xalıqara humanitar törkemnärgä Çeçnägä kerügä röxsät itelmi . Ä cirle törkemnär xakimiätlärneñ basımına duçar bulularına şikayät belderlär.
Färit İdele, Praga.
Färit İdele, Praga.