Accessibility links

Кайнар хәбәр

Qazax räsmiläre AQŞ mäxkämäsendä tikşerelgän "Qazaxgate" eşenä tıqşınmayaçağın belderä


Amerikan mäxkämäsendä "Qazaxgate" dip atalğan eş qısasında açılğan tıñlawlar turında xäbär itkän idek, xörmätle tıñlawçılar. Qazaxstan xökümäteneñ elekke kiñäşçese amerikan eşquarı James Giffen otışlı neft kileşüläre öçen Qazax räsmilärenä, şul isäptän, prezident Nazarvabevqa rişwät birüdä ğäyeplänä. Bu eş Quşma Ştatlar-Qazaxstan mönäsäbätlärenä, Nazarbaevnıñ abruyına zıyan kiterä ala. Qazaxstan tışqı eşlär ministrı Qasımcomart Tokaev, räsmi Astanä bu eşne Amerikanıñ eçke eşe dip sanıy häm aña tıqşınmayaçaq, dip belderde.

Comğa könne New Yorkka kilgän Qasımcomart Tokaev Azatlıq radiosına, ğäyeplänüçe James Giffen qazax tügel, amerikan watandaşı, şuña kürä, räsmi Astanä bu eşkä tıqşınmayaçaq, çittä toraçaq dip belderde:

Audio (Qasımcomart Tokaev)

"Süz amerikan watandaşı östennän mäxkämä turında bara, bezneñ moña tıqşınu xoquqıbız yuq, bu Quşma Ştatlar eşe. Qazaxstan wäkilläreneñ bu eşkä qatnaşı barmı-yuqmı, monısı başqa mäsälä. Härxäldä prezident moña qatışı bulmawın belderde. Şuña kürä New Yorkta barğan mäxkämägä añlatma birü öçen bezneñ ber nigez dä yuq."

Qazaxstan xökümäteneñ elekke kiñäşçese amerikan eşquarı James Giffen otışlı neft kileşüläre xaqına Qazax räsmilärenä, şul isäptän, prezident Nazarbaevqa rişwät birüdä, alarnıñ Şveitsariädäge yäşeren xisaplarına 78 million dollar aqça küçerüdä ğäyeplänä. Nazarbaev üze nindi dä bulsa şäxsi fayda kürüen kire qağa. Niçek kenä bulmasın, "Qazaxgate" digän isem alğan bu eş Nazarbaevnıñ abruyına da, Quşma Ştatlar-Qazaxstan mönäsäbätlärenä dä külägä töşerä. Ğärçä, Tışqı eşlär ministrı Qasımcomart Tokaev andıy tiskäre yoğıntını buluın kire qağa:

Audio (Qasımcomart Tokaev)

"Andıy borçular yuq, äle genä Washingtonda däwlät sekretare Colin Powell belän oçraştım, ul Amerika-Qazaxstan mönäsäbätlärendä täräqqiät buluın, Qazaxstanda demokratiä üsüwen bilgeläde."

Berük waqıtta ul Qazaxstanda korrupsiäneñ buluın, xökümütneñ moña qarşı köräşüen äytte:

Audio (Qasımcomart Tokaev)

"Qazaxstanda korrupsiä buluın bez kire qaqmıybız. Ul küp illärdä bar, şul isäptän alğa kitkän batış illärdä dä. Qaydadır ul açıq, qaydadır – yäşeren räweştä. Bu ğömüm küreneşkä qarşı bergäläp köräşü kiräk. Qazaxstanğa kilgändä, bezdä korrupsiägä qarşı komissiä, korrupsiägä qarşı maxsus qanun bar."

Tokaevnıñ, bez mäxkämä eşenä qatışmayaçaqbız, digän süzläre, Qazax xökümäteneñ elekke ğämällärenä qarşı kilä. 2000-2003 yıllarda Qazax xökümäte tikşerüne buldırmas öçen zur tırışlıqlar kürde. Amerikan senatı Qazax xökümäten Quşma Ştatlar Yustitsiä ministrlığı belän xezmättäşlek itergä çaqırıp 2003neñ mayında xättä maxsus qarar qabul itte. Washingtonda iqtisadi häm säyäsi tikşerenülär alıp baruşı xalıqara Eurasia institutı citäkçese Rinat Äxmätşin süzlärençä, Qazaxstan xökümäte bu tikşerüne tomalaw öçen qulınnan kilgänen eşläde:

Audio (Rinat Äxmätşin)

"Nazarbaevnıñ döres adım yasap bu eştän çitläşü mömkinlege bar. Ul amerikan tikşerüçeläre belän xezmättäşlek itä başlarğa tieş. Älegä qädär Qazax räsmiläre tikşerüne tomalaw öçen qulınnan kilgänen eşläde, anıñ yulında kirtälär quyıp kilde. Misal öçen Şwissariä xökümäte amerikan räsmilärenä bank dokumentların birmäsen öçen alar Şwissar mäxkämäsenä küp sanlı möräcägätlär yasadı."

James Giffen eşe - Quşma Ştatlar Yustitsiä ministrlığı Qazaxstanda eşlägän amerikan kompaniäläre östennän başlağan kiñ tikşerüneñ ber öleşe bulıp tora. Uzğan atna ütkän tıñlawlarda Griffennıñ advokatları bu xällär Quşma Ştatlarda tügel, Qazaxstanda bulğan dip, eşne yabarğa çaqırdı. Xäkim berniçä atna eçendä qarar çığarırğa tieş. Ägär ul advokatlarnıñ taläben kire qağıp, tikşerüne başlarğa dip qarar itsä, mäxkämä Üktäber ayında başlanırğa mömkin.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG