Bu, älbättä, elekke "Awlaq öy" bulmas, anıñ xucaları almaşınıp torır dip uylap torabız. Menä bügen sezne min, Kärim Kamal qunaq itäm, kiläse atnada "Awlaq öy"ne başqa beräw oyıştıraçaq. Ä ul utırmağa kemne çaqırır, anı inde üze xäl itär, min menä bügen Alsu Qormaşnı çaqırdım, säläm Alsu, xuş kildeñ! Bügen tıñlawçılarıbızğa närsä turında söylärgä cıyınaçağıñnı äytep kitsäñ, alar sineñ yazmanı zurraq tüzemsezlek belän kötär ide...
Selam, Kärim, cäy ayları başlanıp kilä bit, alda yallar tora, Şuña kürä minem süz säyäxätlär turında bulır inde, min yaratqan möhacirlek temasına da yaqın bu... Bügen Pragadağı Rusiä turistları turında söyläşerbez, Alar könenä yaqınça küpme aqça tota, küp keşe kiläme, tağın da kübräk kilergä telär ideme? Törek restoranı xucası belän dä söyläştem.
Yarıy, Alsunı bez berazdan tıñlarbız, qäderle duslar, ä xäzer min sezgä ikençe ber märtäbäle qunaq belän äñgämä täqdim itäm. Uzğan pänceşämbe könne Qazan däwlät universitetında kürenekle tatar ğalime, abruylı fiker iäse Mirqasıym Ğosmanovnı zurlaw tantanası uzdı. Şuşı könnärdä genä aña 70 yäş tulğan ide. Mirqasıym abıynı kürgän, anı yaqınnan belgännnär, kör küñelle, sälämät bädänle şuşı keşeneñ inde sigezençe distäsen başlawına ışanmas ta. Gärçä Mirqasıym abıy başqarğan eş, anıñ tatar tarixına häm ädäbiatına kertkän öleşe ber keşe ğömerenä genä sıyıp ta betmäslek kebek. Möxtäräm ğalim belän söyläşü dä, anıñ şul 70 yäşen nindi xislär belän qarşılawı, ireşkännärennän qänäğät bulu-bulmawı turındağı sorawdan başlandı.
Mirqasıym Ğosmanov
Mirqasıym ağa Ğosmanovnıñ "Yaxşığa ömetlänik" digäne belän kileşmi mömkin tügel. Belmim, sezdä niçekter, minem iğtibarnı anıñ, tatarlar arasında kiñ cäyelgän manqortlıqqa tügel, ä bar yäşäyeşkä qurqınıç tudırğan ekologiä, moxit problemaları uñayınnan borçıluı cälep itte. Çınnan da, şuşı atnada Tatarstanda bulğan cil-dawıllar Mirqasıym abıy borçularınıñ nigezle buluın raslıy kebek. Olı yäştägelär dä, elek Tatarstanda andıy qazalarnıñ bulğanı yuq ide dip äytä. Bu närsä, tabiğätneñ keşelär kürsätkän wayımsız mönäsäbätenä üz cawabımı? Köçle cil-dawıllarnı oçraqlı dip atap bulmıy, soñğı yıllarda alar torğan sayın yışaya bara. Keşelärneñ eşçänlege tabiğätkä zur zian kiterä, monısı bäxässez, läkin şul zian ni däräcädä bar Cirdäge tormışnı üzgärterlek soñ? Qayberäwlär, andıy ixtimal şaqtıy zur dip belderä. Hawa şartlarınıñ tamırdan üzgärüe häm monıñ bar keşelek dönyasın yuqqa çığara aluı teması inde Hollywoodnı çirattağı blockbuster, yäğni zur macaralı film töşerügä etärde. Äwzem reklam äzerlege alıp barılğannan soñ şuşı könnärdä ul, dönya buylap ekrannarğa çıqtı.
Audio
"Berseköngä" dip atalğan şuşı filmda, Cirdä çılılıqnıñ artuı säbäple qotıptağı bozlarnıñ kinät eri başlawı häm şul sunıñ Atlantiktağı Golfstream ağımına kilep kerep anı tuqtatuı, näticädä ağımnıñ kire borılıp Amerika qitğasına 30 metrlı dulqınnar bulıp kilep citüe turında bara. Bu yar buyındağı şähärlärneñ yuwıp töşerelüenä genä tügel, ä Cirdä yaña boz çorı başlanuğa kiterä, çönki Golfstream ağımınıñ tuqtaluı tönyaq yarımşarda hawanıñ nıq salqınayuwına säbäp bula. Ğalimnär monıñ çınbarlıqta şulay bula almawın äytsä dä, film rejisserı Roland Emmerichneñ üzeneñ şuşı äsäre belän keşelek dönyasına şaqtıy tä''sirle kisätü yasawın tanımıy mömkin tügel. "Böerseköngä" filmın qaraw bigräk tä, dönyanıñ cılınuın tuqtatu maqsatında ireşelgän Kyoto kileşüen inkär itüçelär öçen faydalı bulır ide. New Yorknı 30 metrlı dulqın yuwıp kitü ixtimalı bik az bulsa da, tönyaq qotıp tirälärendä hawanıñ yıldan-yılğa cılına baruı raslanğan närsä. Näticädä andağı bozlıqlar häm boztawları eri, ä ul su qaya kitä soñ? Say yatqan utrawlarnı kümä, misal öçen. Ä Pragada yäşäwçelär, bu ğomumän, yañğır bulıp qitğa eçlärenä dä kerä häm su basularğa kiterä dip uylıy. Öç yıl elek çex başqalası üz tarixında kürmägän äfätkä - Vltava yılğasınıñ yarlarınnan taşıp zur su basuğa duçar bulğan ide. Xäzer Praga anıñ näticälärennän tulısınça arınıp, şähärdä su basunı xäterlätkän bilgelär bügen inde qalmasa da, şuşı tabiğät qazası Çexiägä bik qıybatqa töşte - häm äle töşä dä, çönki elek Pragaga bik yaratıp yörgän turistlar, ä yılına alar biregä millionlap kilä, ber ara anı çitlätep uza başlağan ide. Çitlätep uzunıñ başqa säbäpläre dä bar, älbättä. Bigräk tä Rusiädän, dimäk Tatarstan wä Başqortstannan da kilgän säyäxätçelär öçen. Pragaga kilü alar öçen berençe çiratta, ni ğäcäp, Mäskäwgä barunı häm anda çex vizasın alunı añlata häm bu bügenge köndä zur kirtä bulıp tora. Monı çexlar üzläre dä tanıy. Biredäge businessqa urıs säyäxätçeläreneñ kübräk buluı kiräk. Häm xäzer bu xaqta bezgä tulıraq itep Alsu Qormaş söyläp kitär, qäderle duslar.
Alsu Qormaş Sälam Kärim, sälam sezgä, xörmätle tıñlawçılar!. Praganıñ tarixi urınnarın kilgäç tä ber qarap çıqqaç annan soñ alarnı yış kürü bezgä bik eläkmi inde, Kärim. :))) Läkin bügen bu xaqta söyli alam, çönki bu könnärdä Qazannan kilgän qunaqlarım bar, min dä alarğa tağılıp räxätlänep üzemne turist kebek xis itep Praganıñ iñ matur uramnarın äylänep çıqtım. Uramnarda rusça söyläşüçelär bik küp. Karl küpere diseñme, iske şähär mäydanı bulsınmı – barısında da rus tele yañğrıy. Tarixi üzäktäge kibetlärdä dä ber 5-6 yıl elek bulğan kebek – kibetçelär urıs telen işetep artı belän borılıp basmıy. Satuçılarnıñ barısı da rusça añlıy, kübese söyläşä dä. Äz genä dä bulsa qızıqsınıp qarap toruıñnı kürsälär – şunda uq kibetkä çaqırıp siña berär närsä täqdim itergä tırışalar. Rusiädän kilgän turistlar könenä yaqınça 150 dollar , 4 meñgä yaqın rubl aqça sarıf itä ikän. Könbatış illärdän kilüçelär dä monıñ qadär aqça tükmi. Läkin qızıq äyber şul – çexlar Rusiä turistlarınnan tağın ikelätä kübräk aqça ala alır ide, ägär ruslarğa Çexiägä kilergä awır bulmasa. Viza kertelgänçe Çexiägä yalğa yılına 270 meñgä yaqın Rusiä turistı kilgän bulsa – xäzer bu san ikelätä kimegän. Yarar, urıs turistlarınıñ kübräk buluı – aqça kitersä, ä kibet-restoran xucaları Rusiädän kilüçelär turında ni uylıy soñ? Praga uramnarı buylap yöri torğaç açıqtıq, tamaq yalğap alırğa törek restoranına kerdek. Restoran xucası Hakan äfände üze İstanbuldan, biredä yıl yarım yäşi. Başta berençe yılnı suvenirlar satqan kibet totqan, şunnan soñ tiz genä aşap çığa torğan törek rizıqları aşxanäsen buldırğan, xäzer menä 3 ay inde törek restoranı xucası. Hakan äfändedän – ruslarnı başqa il turistlarınnan ayıramı häm alar turında nindi fikerdä buluın soradım.
Hakan: "Rus turistları tağın da kübräk bulsın ide, dip telim. Menä restoranda 3 aylıq eş täcribäsennän çığıp äytäm – urıslar küp aşıy, küp eçä, sıyfatlı xezmät kürsätüne bik yarata häm bolar öçen yaxşı tüli. Çexlar misal öçen äz aşıy, äz eçä, şulay da bik yuğarı sıyfatlı xezmät taläp itä, üzlärenä oşamağan berär närsä bulsa – tülämiçä dä kitä ala. Urıslarnıñ kübräk buluın telim..."
Mäskäwdäge çexiä ilçelegennän kilgän xäbärlärgä qarağanda – Çexiägä kilep biznes başlarğa telägän eşquarlar sanı artqan. Çexiäneñ Yevropa Berlegenä kerüe belän biredä biznes öçen çiklär dä kiñäyde. Çexiädäge eşmäkärlär könbatış Yevropa illäre belän ciñelleräk eşli ala. Ämma biredä sezneñ öçen ber möhim mäğlümat, xörmätle tıñlawçılar – Çexiäneñ Yevropa Berlegenä kerüe – ber viza belän Pragağa kilep soñınnan Germaniä häm Avstriägä säyäxätne däwam itüne añlatmıy. Könbatış illäre – berdäm viza sistemasına – Schengen zonasına kerä. Çexiäne älegä ul sistemağa almadılar, immigrasiä türäläre – tağın ber 2-3-4 yıl, di....menä şul, Kärim.
... häm alarnıñ ber-ike-öç yıl digäne ğädättä ozaqqaraq ta suzıla. Alsu, räxmät. Tıñlawçılarıbızğa tağın şunı da islärenä töşerep kitik - çex vizasın Mäskäwdäge ilçelektä genä tügel, Piterbur häm Yekaterinburdağı konsulatlarda da alıp bula. Şuşı kiñäş belän bez bügenge utırmanı inde tämamlarbız, şunı onıtmağız, "Awlaq öy" kiläse yäkşämbedä dä bulaçaq. Qäderle duslar, isän-imin torığız, "Azatlıq"tan ayırılmağız, xatlar yazğalağız! Bezneñ adresnı sez www.azatliq.ru säxifäsendä taba alasız. Sezneñ belän bügen Kärim Kamal ide, saw bulığız!
Selam, Kärim, cäy ayları başlanıp kilä bit, alda yallar tora, Şuña kürä minem süz säyäxätlär turında bulır inde, min yaratqan möhacirlek temasına da yaqın bu... Bügen Pragadağı Rusiä turistları turında söyläşerbez, Alar könenä yaqınça küpme aqça tota, küp keşe kiläme, tağın da kübräk kilergä telär ideme? Törek restoranı xucası belän dä söyläştem.
Yarıy, Alsunı bez berazdan tıñlarbız, qäderle duslar, ä xäzer min sezgä ikençe ber märtäbäle qunaq belän äñgämä täqdim itäm. Uzğan pänceşämbe könne Qazan däwlät universitetında kürenekle tatar ğalime, abruylı fiker iäse Mirqasıym Ğosmanovnı zurlaw tantanası uzdı. Şuşı könnärdä genä aña 70 yäş tulğan ide. Mirqasıym abıynı kürgän, anı yaqınnan belgännnär, kör küñelle, sälämät bädänle şuşı keşeneñ inde sigezençe distäsen başlawına ışanmas ta. Gärçä Mirqasıym abıy başqarğan eş, anıñ tatar tarixına häm ädäbiatına kertkän öleşe ber keşe ğömerenä genä sıyıp ta betmäslek kebek. Möxtäräm ğalim belän söyläşü dä, anıñ şul 70 yäşen nindi xislär belän qarşılawı, ireşkännärennän qänäğät bulu-bulmawı turındağı sorawdan başlandı.
Mirqasıym Ğosmanov
Mirqasıym ağa Ğosmanovnıñ "Yaxşığa ömetlänik" digäne belän kileşmi mömkin tügel. Belmim, sezdä niçekter, minem iğtibarnı anıñ, tatarlar arasında kiñ cäyelgän manqortlıqqa tügel, ä bar yäşäyeşkä qurqınıç tudırğan ekologiä, moxit problemaları uñayınnan borçıluı cälep itte. Çınnan da, şuşı atnada Tatarstanda bulğan cil-dawıllar Mirqasıym abıy borçularınıñ nigezle buluın raslıy kebek. Olı yäştägelär dä, elek Tatarstanda andıy qazalarnıñ bulğanı yuq ide dip äytä. Bu närsä, tabiğätneñ keşelär kürsätkän wayımsız mönäsäbätenä üz cawabımı? Köçle cil-dawıllarnı oçraqlı dip atap bulmıy, soñğı yıllarda alar torğan sayın yışaya bara. Keşelärneñ eşçänlege tabiğätkä zur zian kiterä, monısı bäxässez, läkin şul zian ni däräcädä bar Cirdäge tormışnı üzgärterlek soñ? Qayberäwlär, andıy ixtimal şaqtıy zur dip belderä. Hawa şartlarınıñ tamırdan üzgärüe häm monıñ bar keşelek dönyasın yuqqa çığara aluı teması inde Hollywoodnı çirattağı blockbuster, yäğni zur macaralı film töşerügä etärde. Äwzem reklam äzerlege alıp barılğannan soñ şuşı könnärdä ul, dönya buylap ekrannarğa çıqtı.
Audio
"Berseköngä" dip atalğan şuşı filmda, Cirdä çılılıqnıñ artuı säbäple qotıptağı bozlarnıñ kinät eri başlawı häm şul sunıñ Atlantiktağı Golfstream ağımına kilep kerep anı tuqtatuı, näticädä ağımnıñ kire borılıp Amerika qitğasına 30 metrlı dulqınnar bulıp kilep citüe turında bara. Bu yar buyındağı şähärlärneñ yuwıp töşerelüenä genä tügel, ä Cirdä yaña boz çorı başlanuğa kiterä, çönki Golfstream ağımınıñ tuqtaluı tönyaq yarımşarda hawanıñ nıq salqınayuwına säbäp bula. Ğalimnär monıñ çınbarlıqta şulay bula almawın äytsä dä, film rejisserı Roland Emmerichneñ üzeneñ şuşı äsäre belän keşelek dönyasına şaqtıy tä''sirle kisätü yasawın tanımıy mömkin tügel. "Böerseköngä" filmın qaraw bigräk tä, dönyanıñ cılınuın tuqtatu maqsatında ireşelgän Kyoto kileşüen inkär itüçelär öçen faydalı bulır ide. New Yorknı 30 metrlı dulqın yuwıp kitü ixtimalı bik az bulsa da, tönyaq qotıp tirälärendä hawanıñ yıldan-yılğa cılına baruı raslanğan närsä. Näticädä andağı bozlıqlar häm boztawları eri, ä ul su qaya kitä soñ? Say yatqan utrawlarnı kümä, misal öçen. Ä Pragada yäşäwçelär, bu ğomumän, yañğır bulıp qitğa eçlärenä dä kerä häm su basularğa kiterä dip uylıy. Öç yıl elek çex başqalası üz tarixında kürmägän äfätkä - Vltava yılğasınıñ yarlarınnan taşıp zur su basuğa duçar bulğan ide. Xäzer Praga anıñ näticälärennän tulısınça arınıp, şähärdä su basunı xäterlätkän bilgelär bügen inde qalmasa da, şuşı tabiğät qazası Çexiägä bik qıybatqa töşte - häm äle töşä dä, çönki elek Pragaga bik yaratıp yörgän turistlar, ä yılına alar biregä millionlap kilä, ber ara anı çitlätep uza başlağan ide. Çitlätep uzunıñ başqa säbäpläre dä bar, älbättä. Bigräk tä Rusiädän, dimäk Tatarstan wä Başqortstannan da kilgän säyäxätçelär öçen. Pragaga kilü alar öçen berençe çiratta, ni ğäcäp, Mäskäwgä barunı häm anda çex vizasın alunı añlata häm bu bügenge köndä zur kirtä bulıp tora. Monı çexlar üzläre dä tanıy. Biredäge businessqa urıs säyäxätçeläreneñ kübräk buluı kiräk. Häm xäzer bu xaqta bezgä tulıraq itep Alsu Qormaş söyläp kitär, qäderle duslar.
Alsu Qormaş Sälam Kärim, sälam sezgä, xörmätle tıñlawçılar!. Praganıñ tarixi urınnarın kilgäç tä ber qarap çıqqaç annan soñ alarnı yış kürü bezgä bik eläkmi inde, Kärim. :))) Läkin bügen bu xaqta söyli alam, çönki bu könnärdä Qazannan kilgän qunaqlarım bar, min dä alarğa tağılıp räxätlänep üzemne turist kebek xis itep Praganıñ iñ matur uramnarın äylänep çıqtım. Uramnarda rusça söyläşüçelär bik küp. Karl küpere diseñme, iske şähär mäydanı bulsınmı – barısında da rus tele yañğrıy. Tarixi üzäktäge kibetlärdä dä ber 5-6 yıl elek bulğan kebek – kibetçelär urıs telen işetep artı belän borılıp basmıy. Satuçılarnıñ barısı da rusça añlıy, kübese söyläşä dä. Äz genä dä bulsa qızıqsınıp qarap toruıñnı kürsälär – şunda uq kibetkä çaqırıp siña berär närsä täqdim itergä tırışalar. Rusiädän kilgän turistlar könenä yaqınça 150 dollar , 4 meñgä yaqın rubl aqça sarıf itä ikän. Könbatış illärdän kilüçelär dä monıñ qadär aqça tükmi. Läkin qızıq äyber şul – çexlar Rusiä turistlarınnan tağın ikelätä kübräk aqça ala alır ide, ägär ruslarğa Çexiägä kilergä awır bulmasa. Viza kertelgänçe Çexiägä yalğa yılına 270 meñgä yaqın Rusiä turistı kilgän bulsa – xäzer bu san ikelätä kimegän. Yarar, urıs turistlarınıñ kübräk buluı – aqça kitersä, ä kibet-restoran xucaları Rusiädän kilüçelär turında ni uylıy soñ? Praga uramnarı buylap yöri torğaç açıqtıq, tamaq yalğap alırğa törek restoranına kerdek. Restoran xucası Hakan äfände üze İstanbuldan, biredä yıl yarım yäşi. Başta berençe yılnı suvenirlar satqan kibet totqan, şunnan soñ tiz genä aşap çığa torğan törek rizıqları aşxanäsen buldırğan, xäzer menä 3 ay inde törek restoranı xucası. Hakan äfändedän – ruslarnı başqa il turistlarınnan ayıramı häm alar turında nindi fikerdä buluın soradım.
Hakan: "Rus turistları tağın da kübräk bulsın ide, dip telim. Menä restoranda 3 aylıq eş täcribäsennän çığıp äytäm – urıslar küp aşıy, küp eçä, sıyfatlı xezmät kürsätüne bik yarata häm bolar öçen yaxşı tüli. Çexlar misal öçen äz aşıy, äz eçä, şulay da bik yuğarı sıyfatlı xezmät taläp itä, üzlärenä oşamağan berär närsä bulsa – tülämiçä dä kitä ala. Urıslarnıñ kübräk buluın telim..."
Mäskäwdäge çexiä ilçelegennän kilgän xäbärlärgä qarağanda – Çexiägä kilep biznes başlarğa telägän eşquarlar sanı artqan. Çexiäneñ Yevropa Berlegenä kerüe belän biredä biznes öçen çiklär dä kiñäyde. Çexiädäge eşmäkärlär könbatış Yevropa illäre belän ciñelleräk eşli ala. Ämma biredä sezneñ öçen ber möhim mäğlümat, xörmätle tıñlawçılar – Çexiäneñ Yevropa Berlegenä kerüe – ber viza belän Pragağa kilep soñınnan Germaniä häm Avstriägä säyäxätne däwam itüne añlatmıy. Könbatış illäre – berdäm viza sistemasına – Schengen zonasına kerä. Çexiäne älegä ul sistemağa almadılar, immigrasiä türäläre – tağın ber 2-3-4 yıl, di....menä şul, Kärim.
... häm alarnıñ ber-ike-öç yıl digäne ğädättä ozaqqaraq ta suzıla. Alsu, räxmät. Tıñlawçılarıbızğa tağın şunı da islärenä töşerep kitik - çex vizasın Mäskäwdäge ilçelektä genä tügel, Piterbur häm Yekaterinburdağı konsulatlarda da alıp bula. Şuşı kiñäş belän bez bügenge utırmanı inde tämamlarbız, şunı onıtmağız, "Awlaq öy" kiläse yäkşämbedä dä bulaçaq. Qäderle duslar, isän-imin torığız, "Azatlıq"tan ayırılmağız, xatlar yazğalağız! Bezneñ adresnı sez www.azatliq.ru säxifäsendä taba alasız. Sezneñ belän bügen Kärim Kamal ide, saw bulığız!
