Accessibility links

Кайнар хәбәр

Zur 8-lek citäkçelärenä üzgärtelgän Yaqın Könçığış planı täqdim iteläçäk


Bügen Amerika Quşma Ştatlarınıñ könyağındağı Georgia ştatında sänäğät üseşe alğa kitkän 7 il häm Rusiä citäkçeläreneñ yuğarı däräcädäge cıyını açıla, xörmätle tıñlawçılar. 3 könlek cıyınnıñ köntärtibendä başqa mäs''älälär arasında Amerikanıñ Yaqın Könçığış planı da bar. Yevropa Berlege Quşma Ştatlarnıñ älege planına üzgäreşlär kertep anı möselman däwlätlärenä yaraqlaştırdı.

"Nıqlı Yaqın Könçığış" dip isemlängän Amerikanıñ şuşı qarşılıqlı planı çıqqaç ta täñqitkä duçar buldı, xörmätle tıñlawçılar. Xäzer Yevropa Berlege, bu plan üzgärtelde, häm yıllıq summitta anıñ yañartılğan proektı täqdim iteläçäk, dip belderde. Xäzerge täqdimnär – Yaqın Könçığış cämğiätlärenä yaqınraq bulır, dip ömetlänälär. Yevropa Komissiäse prezidentı Romano Prodi''nıñ summit mäs''älälärendäge kiñäşçese Stefano Sannino Brüsseldä jurnalistlar belän oçraşqanda, Yevropa Berlege planğa zur üzgäreşlär kertte, dip belderde. "İnisiativanı Amerika başlap cibärde, ämma bez anı, üzebezneñ Yaqın Könçığış plannarına yaraqlaştırıp üzgärtä aldıq," dide Sannino.

Zur 8lek illäre arasında – 4se – Fransiä, Germaniä, Britaniä häm İtaliä Yevropa Berlegenä kerä, qalğannarı – Amerika Quşma Ştatları, Kanada, Yaponiä häm Rusiä. Şuşı illär citäkçelärenä täqdim iteläçäk plan "nıqlı Yaqın Könçığış" tügel, ä "Kiñeräk Yaqın Könçığış häm Tönyaq Afrika" dip atala, häm üz eçenä şuşı töbäklärdäge reformalar ütkärü häm irekleklärne üsterü kebek maqsatlarnı ala. Planğa şulay uq Afğanstan häm Paqstan da kertelgän. Möselman cämğiäteneñ ber genä qatlamın da reformalar uratıp uzmayaçaq – xökümätlärdän alıp eşquarlıqqa qadär. Yevropa Berlege bu töbäktä reformalar bik kiräk dip sanıy. Şul uq waqıtta Könbatış belän mönäsäbätlär – "xezmättäşlek häm kileşü"gä nigezlänergä tieş. Sannino däwam itä: "Biredä barısı da xezmättäşlek häm kileşügä, ozın mäddätle urtaq plannarğa nigezlänergä tieş. Ber qalıpqa salıp qaraw bulmasqa tieş, här ilneñ üzençälege iskä alınaçaq," dide Stefano Sannino.

Şulay da Misır häm Söğüd Ğaräpstan citäkçeläre summit qısalarında ütkäreläçäk mäcleskä qatnaşudan baş tarttı. Yevropa Berlege räsmiläre möselman däwlätläre bu plannı xuplar dip ömetlänä. Yevropa, töbäkneñ kiläçäge öçen İzrael-Fälestin nizağın çişü möhim, dip basım yasıy. "Planda Ğaräp-İzrael nizağın çişü – töp strategik mäs''älä bulsa da, biredä tärräqiät buluı yä bulmawı – töbäktä reformalar uzdıruğa kirtä salırğa tieş tügel" dide Yevropa Berlege wäkile.

Quşma Ştatlarnıñ Georgia ştatında 3 kön däwam itäçäk zur 8lek summitınıñ köntärtibendä şulay uq Ğiraq bulaçaq. Seal İsland şähärendä cıyılğan däwlät başlıqları Ğiraq mäs''äläsendä Quşma Ştatlar başlanğıçın yaqlar dip kötelä. İnde äytelgänçä, Ğiraqtağı maqsatlar – idarä buldıru, demokratiä häm xoquq xakimiäte, azçılıqlar häm xatın-qızlarnıñ kiñeräk xoquqların tanu, belem alu sistemasın üsterü. Bu plan – tulısınça yañalıq tügel. Yevropa Berlege Yaqın Könçığış belän 1995nçe yılda tözelgän "Barselona processı" dip isemlängän proekt qısalarında eşli. Şuşı proekt qısalarında Yevropa Urta diñgez buyındağı däwlätlärgä inde milliardlağan yevrolıq investisiälär kertte. Üz isemen äytergä telämägän Berlekneñ ber räsmi wäkile, Yevropa planı, berençe çiratta – Yaqın Könçığış illärenä başlıq bulmaw, alarğa basım yasamawnı añlata, dide. Zur 8lek citäkçeläre dä reformalarnıñ basım astında barmayaçağın añlarğa häm qabul itergä tieş. Töbäktäge wazğiätkä qarap berniçä täqdim bulaçaq, här il üze telägän saylap alırğa xoquqlı, dide Yevropa Berlege wäkile.
XS
SM
MD
LG