Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqnıñ yaña xökümäte BMO fatixasın aldı, ildäge ğisyannı tuqtata alırmı?


Berläşkän Millätlär İminlek Şirası bertawıştan Ğiraq turında yaña qarar qabul itte. Bu dokument nigezendä yünneñ 30-nda Ğiraqtağı xakimiät ilneñ yaña xökümätenä tapşırıla. Şuşı täräqqiät Ğiraqtağı baş kütärülärne tuqtata alırmı - töp soraw xäzer şul.

Şuşı könnärdä Ğiraqta tınıçlıq urnaştırırğa yärdäm iter dip ömetlänelgän ike möxim adım yasaldı. Uzğan atna ilneñ yaña waqıtlı xökümäte tözelde. Uzğan töndä New Yorkta Berläşkän Millätlärneñ İminlek Şurası bertawıştan Ğiraq turında yaña qarar qabul itep, yünneñ 30nda yaña xökümätkä xakimiät tapşırunı rasladı. Töp soraw xäzer şul: bu adımnar ildä köç qullanu, baş kütärülärne tuqtata alırmı? Şuşı soraw belän bez ike belgeçkä möräcäğät ittek. Londonda Saqlanu häm xalıqara iminlek ölkäsendä tikşerenülär alıp baruçı institut belgeçe Daniel Neep süzlärençä, yaña xäkümät bilgeläw genä mäsäläne xäl itmi, xäzer bu xökümät üz ğämälläre belän xalıqnıñ ışanıçın qazanırğa tieş bulaçaq:

Audio (Daniel Neep)

"Yaqın arada ğına ällä ni üzgäreş bulmas kebek. Berläşkän Millätlär qararına bez artıq zur iğtibar biräbez, ä Ğiraqnıñ üzendä ul närsä añlata? BMO Ğiraqlılar öçen zamanında çikläwlär kertkän oyışma bulıp tora. Ğiraqlılarnıñ kübese öçen möstäqillek töp mäsälä tügel. Çın ışanıçnı yaña xäkümät barı tik üzeneñ eşçänlege belän qazana ala."

Daniel Neep yünneñ 30na qädär baş kütärülärneñ kimüenä ömetlänmi. Ä menä yünneñ 30-nnan soñ yaña xökümätneñ üz säyäsäten qoru forsatı bulaçaq. Bu säyäsät amerikannardan ayırmalı bularaq, köçkä tügel, urtaq tel tabuğa nigezlängän bulırğa tieş, di Daniel Neep:

Audio (Daniel Neep)

"Minemçä, yaña xökümät ğisyançılar belän başqaça eş itäçäk. Äytik, Fallucada amerikannar kebek köç qullanu urınına ul cirle citäkçelär belän urtaq tel tabarğa tırışır ide. Cirle citäkçelärne çitkä qağu urınına, alarnı yaraqlaştıru ğıraqlılar öçen qulayraq alım."

Yaña xökümätneñ ni däräcädä möstäqil säyäsät alıp bara alaçağı älegä tögäl mäglüm tügel. Yaña qarar nigezendä koalitsiä köçläre Ğiratqa 2005neñ axırına qädär qala ala. Şul waqıt eçendä yaña xökümät alar belän xezmättäşleki itep, üz buınnarın nığıtıp beterergä tieş.

İkençe belgeç, Ammanda urnaşqan Xalıqara Krizis törkeme wäkile Yost Hilterman fikerençä, Ğiraqtağı baş kütärüçelär xalıqtağı näfrät xislären qullana, şuña kürä köç qullanularnı kimetü öçen xalıqnıñ yäşäw şartların yaxşırtırğa kiräk:

Audio (Yost Hilterman)

"Baş kütärülärne kimetü öçen xalıqnıñ yäşäw şartların kisken üzgärtergä kiräk, eşsezlek, tärtip, iminlek mäsälälären xäl itergä. Xalıq xökümät üzgärüneñ faydasın kürergä tieş."

Hilterman süzlärençä, aldağı aylarda Ğiraqta räsmilärgä qarşı xöcümnär, neft ütkärgeçlären şartlatu kebek ğämällär däwam itäçäk. Xalqınıñ ışanıçın New Yorkta qabul itelgän qararlar tügel, ä ilneñ üzendäge üzgäreşlär bilgeli. Ğisyançılar monı yaxşı añlıy.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG