AQŞ Yuğarı Mäxkämäse härkemneñ üzeneñ qulda totıluına qarşı bitaraf mäxkämädä şikayätkä xaqı bar digän qarar qabul itte. Habeas Corpus dip atalğan bu xoquq AQŞta ğına tügel, ä çittä dä yäğni suverenlıq kontrole AQŞ qulında bulğan cirlärdä dä mäsälän Guantanamo Bayde de qullanışta. Prezident Buş administratsiäse tizlek belän reaksiä kürsätte. Saqlanu ministereneñ urınbasarı Paul Wolfowitz 17-nçe İyülgäçä Guantanamo Baydağı här totqınğa AQŞ federal mäxkämäsendä habeas Corpus xoquqı buyınça tıñlaularğa xaqı buluı turında mäğlümät birelergä tieş digän kürsätmä birde. Läkin, tıñlaularnı xakim tügel, ä öç xärbi ofitser ütkäräçäk. Annan başqa här totqın irekkä çığarıluın advokat tügel, ä ber xärbi ofitser häm ber tärcemöçe belän yaqlıy alaçaq. Human Rights Watchnıñ advokatı Reed Brody radiobız xäbärçesenä, Yuğarı Mäxkämäneñ kürsätmäsendä mäğnä birügä urın qaldırılğan häm Pentagon monnan faydalana dip belderde.
Audio
"Pentagonnıñ qararı Yuğarı Mäxkmäneñ täqdimen tiskäre çağıldıra. Mäxkämä küpkenä närsäne açıq qaldırdı. Pentagon räsmiläre närsäne ütärgä tieş tügelleklären bilgelärgä tırışalar."
Brodinıñ süzlärençä, här totqınnıñ qulda totıluına qarşı çığarğa xaqı buluı bäxäskä yul qaldırmıy. Xakimä Sandra Day OConnernıñ yazma räveştäge qararında tağı da ber näräs açıq- tıñlaular bitaraf xakimnär häm ğäyeplänüçelärneñ advokatları qatnaşlığında ütkärelergä tieş. Ä inde xärbi tıñlaularda härber totqın legal räveştä totıla dip Pentagonnıñ xaqlı buluın kürsätergä tırışılaçaq. Bu inde AQŞ grajdannıq qanunına qarşı. Çönki anda totılğan şäxes ispat itelgänçegä qädäre ğäyepsez dip sanala häm anıñ ğäyeben dävlät ispat itärgä tieş dielgän. Tıñlaular näticäsendä , beräv ğäyepsez dip tabılğan xäldä, ul AQŞ Dävlät Departamentı küzätüenä tapşırılaçaq häm üz ilenä repatriätsiälänäçäk. AQŞ Dävlät Departamentı süzçese Riçard Bouçer Buş administratsiäse totqınnar mäsäläsen tizlek belän xäl qılu öçen tırışa dide.
Audio
"Bez bu problemmanı törle mexanizm belän xäl qılu östendä eşlibez. Yuğarı Mäxkämäneñ dä bu problemmanı xäl qılu öçen başqa adımnar atlağanın da beläbez."
Läkin, Brodi Buş administratsiäse totqınnarğa ütä almslıq legal kirtälär quyaçaq dip ışana. Anıñ yanında yul kürsätäçäk, xoquqları xaqında mäğlümät birä alaçaq täcribäle advokat tügel, ä xärbi kiñäşçe genä bulaçaq. Annan başqa här totqınnıñ xökümätneñ tanığın kire qağarğa häm üz tanığın täqdim itärgä xaqı bulsa da, Wolfowitznıñ kürsätmäsenä esasän, totqınnıñ tanığı anda bulırğa tieş. Bu praktik yaqtan mömkin tügel diärlek. Şulay Brodinıñ fikerençä, Pentagon Yuğarı Mäxäkämäneñ ğadellek urnaştıru qararın tieşençä ütämäskä häm kiçekterergä tırışsa da, ul üz maqsätenä ireşmös kebek.
Audio
"Buş administratsiäse naçar vazğiätne yaxşırtu häm Yuğarı Mäxäkämä qararınıñ täsiren kimetü öçen tırışa. Läkin, ul totqınnarnıñ irekkä çığu öçen soñğı şiktä mäxkämä aldına basuların tuqtata almayaçaq."
Brodinıñ süzlärençä, Buş administratsiäse saylau yılında amerikan xalqına ğına tügel, ä dönyağa üzeneñ yaxşı niäten kürsätü mömkinlegen ıçqındırğan.
Audio
"Buş administratsiäseneñ Yuğarı Mäxkämä qararın üzeneñ säyäsäten üzgärtü, Terrorğa qarşı köräş AQŞ konstitutsiäsenä esasän alıp barılaçaq dip iğlan itün öçen faydalanu mömkinlege bar ide. Ul bu forsattan faydalanmadı. Ul qararğa tar mäğnä birüne häm totqınnarnıñ xoquqların çiklävne dävam itä."
Human Rights Watchnıñ advokatı Brodinıñ fikerençä, Buş administartsiäse kirtälär quyarğa tırışsa da, soñğı çiktä bäysez xakim häm advokatlar qatnaşlığında totqınarnıñ eşen tıñlau başlayaçaq.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Pentagonnıñ qararı Yuğarı Mäxkmäneñ täqdimen tiskäre çağıldıra. Mäxkämä küpkenä närsäne açıq qaldırdı. Pentagon räsmiläre närsäne ütärgä tieş tügelleklären bilgelärgä tırışalar."
Brodinıñ süzlärençä, här totqınnıñ qulda totıluına qarşı çığarğa xaqı buluı bäxäskä yul qaldırmıy. Xakimä Sandra Day OConnernıñ yazma räveştäge qararında tağı da ber näräs açıq- tıñlaular bitaraf xakimnär häm ğäyeplänüçelärneñ advokatları qatnaşlığında ütkärelergä tieş. Ä inde xärbi tıñlaularda härber totqın legal räveştä totıla dip Pentagonnıñ xaqlı buluın kürsätergä tırışılaçaq. Bu inde AQŞ grajdannıq qanunına qarşı. Çönki anda totılğan şäxes ispat itelgänçegä qädäre ğäyepsez dip sanala häm anıñ ğäyeben dävlät ispat itärgä tieş dielgän. Tıñlaular näticäsendä , beräv ğäyepsez dip tabılğan xäldä, ul AQŞ Dävlät Departamentı küzätüenä tapşırılaçaq häm üz ilenä repatriätsiälänäçäk. AQŞ Dävlät Departamentı süzçese Riçard Bouçer Buş administratsiäse totqınnar mäsäläsen tizlek belän xäl qılu öçen tırışa dide.
Audio
"Bez bu problemmanı törle mexanizm belän xäl qılu östendä eşlibez. Yuğarı Mäxkämäneñ dä bu problemmanı xäl qılu öçen başqa adımnar atlağanın da beläbez."
Läkin, Brodi Buş administratsiäse totqınnarğa ütä almslıq legal kirtälär quyaçaq dip ışana. Anıñ yanında yul kürsätäçäk, xoquqları xaqında mäğlümät birä alaçaq täcribäle advokat tügel, ä xärbi kiñäşçe genä bulaçaq. Annan başqa här totqınnıñ xökümätneñ tanığın kire qağarğa häm üz tanığın täqdim itärgä xaqı bulsa da, Wolfowitznıñ kürsätmäsenä esasän, totqınnıñ tanığı anda bulırğa tieş. Bu praktik yaqtan mömkin tügel diärlek. Şulay Brodinıñ fikerençä, Pentagon Yuğarı Mäxäkämäneñ ğadellek urnaştıru qararın tieşençä ütämäskä häm kiçekterergä tırışsa da, ul üz maqsätenä ireşmös kebek.
Audio
"Buş administratsiäse naçar vazğiätne yaxşırtu häm Yuğarı Mäxäkämä qararınıñ täsiren kimetü öçen tırışa. Läkin, ul totqınnarnıñ irekkä çığu öçen soñğı şiktä mäxkämä aldına basuların tuqtata almayaçaq."
Brodinıñ süzlärençä, Buş administratsiäse saylau yılında amerikan xalqına ğına tügel, ä dönyağa üzeneñ yaxşı niäten kürsätü mömkinlegen ıçqındırğan.
Audio
"Buş administratsiäseneñ Yuğarı Mäxkämä qararın üzeneñ säyäsäten üzgärtü, Terrorğa qarşı köräş AQŞ konstitutsiäsenä esasän alıp barılaçaq dip iğlan itün öçen faydalanu mömkinlege bar ide. Ul bu forsattan faydalanmadı. Ul qararğa tar mäğnä birüne häm totqınnarnıñ xoquqların çiklävne dävam itä."
Human Rights Watchnıñ advokatı Brodinıñ fikerençä, Buş administartsiäse kirtälär quyarğa tırışsa da, soñğı çiktä bäysez xakim häm advokatlar qatnaşlığında totqınarnıñ eşen tıñlau başlayaçaq.
Färit İdelle, Praga.