8 yülde Mäskäwdä Watan xalıq demoqratiä partiäse oyıştırğan tügäräk östäl ütte. Bu oçraşu “Awropanıñ federätiv däwlätlärendä ike tellelek täcribäse häm tatar telenä Rusiä Federätsiäseneñ ikençe däwlät tele statusın birü turında” dip atalğan ide.
“Watan” partiäse bu mäsäläne monnan 3-4 ay elek kütärep çığıp, Mäskäw urtasında biş altı piket ta ütkärgän ide. Soñğı piketnı alar 19 iyündä ütkärdelär. Puşkin mäydanında alar kütärep torğan plaqatlarda şundıy süzlär yazılğan ide. Mäsälän “Отговорки не принимаем, требуем равноправия!”, “Татарский язык в Российской Федерации должен быть вторым государственным!”, “Вернем статус государственности татарскому языку!”. Ä inde Tuğäräk ostäl ütkän bülmädä dä “Räsäydä tatar telenä ikençe däwläti däräcä!” “Urıs kirilisäsın federäsiä kirilitsasına küçerik!” , “Kirilitsağa reforma kertek!” digän plaqatlar elengän ide.
Bu oçraşu xaqında iğlan küptän bar ide inde Mäskäwdä. Başta 26 yüdä ütkärelergä tieş bulsa da bu çara 8 yülgä küçerelde. Saban tuyında da köne buyı bu oçraşuğa öndäp, Watançılar çaqıru da taratıp tordı. Häm oçraşu urını itep tä mädäni märkäznen aqtlar zalı bileglängän ide. Läkin näticädä oçraşuğa barı tik yegermeläp kenä keşe kilgän ide. Citmäsä söyläşü dä urıs telendä başlandı. Bu xäl çığış yasawçılarnıñ süzlärendä dä çağılmıy qalmadı älbättä. Şunısın äytergä kiräk. Temnıñ berençe yartısı: Awropa federätiv däwlätlärendä ike tellelek täcribäse digän temğa çığışnı glaim Wäliäxmät Sodur yasadı. Häm ul Lyüksemburg. Şweöariä ürnäklärendä xökümättä küptellelek qanunnarı turında söyläde. Häm Çexiädä 17 ğasırda onıtılıp barğan çex telen torğızu xaqında misallar kiterep. Dönya tarixında bulğan bu xäl bezneñ tatar telenä dä ürnäk bulıp tora ala dide. Töp doqladnı söylägän Möxämmät Minaçevnın da Wäliäxmät Sadurnıñ da çığışları rus telendä bulğanğa, tügäräk östäldä berençe süz alğan Tatarstannıñ Rusiä Federäöiäsendäge wekeletle wekil urınbasarı Almaz Feyzullin da rus telendä söyläp kitte. Fikeren ul, Wäliäxmät Sodurnıñ çığışına qarata belderde. Häm bügenge köndä Tatarstanda latin älifbasın mäsäläse xaqında Rusiä konstituöion mexkemeneñ astırtın eşläre xaqında da mäglümät birde. Anı tıñlap ütik äle. Almaz Fäyzullinnıñ çığışınnan soñ tügerek östäldä süzne 90 yäşlek Röstäm Medwedev aldı. Tatarstan citäkçelären här daim tänqitkä totqan Röstäm efende bu yulı tarixi şäxeslärne dä iskä aldı. Rästäm Medwedevnfın çığışınnan soñ Almaz Fäyzullin , süzen tatarça däwam ite. Bu tügäräk östäl aldınnan ğına miña Tatarstan möftie Ğosman xäzrät belän dä oçarşırğa turı kilgän ide. Şuşı tikşereläçäk mäsälä xaqında min dä annan fikeren soradım. Ul näfes digän närsä tuya belmi, çapqan atnı qamçılasañ, ul yörüennän tuqtıy, digän misallar kiterep,bügenge köndä Tatarstanda tatar telenä mönäsäbät yaxşı, läkin Rusiä federätsiäsendä tatar telenä däwlät tele statusı birü mömkin bula torğan närsä tügel dide.
Xäzer inde bu oçraşunı oyıştırğan Möxämmät Minaçev fikeren dä tıñlap ütik. Tatar telen Rusmiä federäsiäsendä däwlät tele statusın birü xaqında plqatalar belän inde niçä tapqır mäskäw urtasında piket ütkärgän Möxämmät Minaçevtan min, uramdağı xalıq seznen piketqa nindi mönäsäbät kürsätte dip soradım. Ul törleçä, qayberäwlär qarşı, qayberäwlär uñay bäyäli.Däwlät statusı bulğanda ğına tatar telenä tatarlar tarafınnan da çın igtibar bulaçaq dip belderde. Tügäräk östäl söyläşüendä yañğrağan qayber çığışlarnı Azatlıqnıñ yäkşämbe tapşıruında tıñlıy alasız.
Näzifä Kärimova, Mäskäw
Näzifä Kärimova, Mäskäw
