Accessibility links

AQŞ küzläw xezmätläreneñ xatası Waşintonnıñ Ğiraq säyäsätenä tä''sir itkänme?


Uzğan comğada AQŞ Senatınıñ Küzläw Komitetı iğlan itkän xisap AQŞ Üzäk Küzläw İdaräse CİA Säddam Xösäinneñ ximik häm biologik qoralların arttırıp kürsätkän digän küptänge şiklärne rasladı. Bu isä AQŞ mömkinleklären yalğış eşkä totmadımı digän soraw uyata. Ğiras suğışına sarıf itelgän köçne häm aqçalarnı 11-nçe sintäber terror höcümnäre öçen ğäyeplänüçe äl-Qaidägä qarşı köräşü öçen qullanırğa mömkin bulır ide.

Düşämbe könne Tennessee ştatında atom energiäse ölkäsendä eşläwçelär aldında çığış yasap prezident George Bush Amerika küzläw xezmätkärläreneñ xatasın tanıdı.

AUDİO: Xalqıbızğa böten dönyada eşläwçe kübräk küzläw agentları kiräk. Bez törle qurqınıçlarnı tıñlaw häm küzätü öçen iñ zamança texnologiälärgä iä bulırğa tieş. Bez küzläw xezmätläre arasında koordiantsiä eşlären yaxşırtırğa tieş. Amerika xalqın yaqlaw öçen min dä Kogress ta mömkin qädär yaxşıraq küzläw mäğlümätlärenä iä bulırğa tieş.

Şul uq waqıtta ul, Ğiraqnıñ atom, ximik, biologik qoralların arttırıp sürätlägän xisaplarğa qaramastan, Säddamnı bärep töşerü Amerika xalqın saqlaw öçen döres ğämäl buldı dide.

Waşingtonda Miras Fondı isemle xosusıy säyäsi tikşerenülär üzägeneñ xalıqara häm saqlanu mäs''äläläre analitigı Jack Spencer Bush äytkännär belän kileşä. Spencer äytüençä, Senatnıñ älege xisabına qaramastan, Säddam AQŞqa qarşı höcüm oyıştıra yäki bu eştä berär terror törkemenä yardäm itä alırday keşe bulğan. Spencer Ğiraq suğışı äl-Qaidäne beterü öçen kiräk bulğan mömkinleklärne, köçne aldı digän fikerlär belän kileşmi. Spencer da Bush kebek ük Ğiraq xäzer terrorğa qarşı suğışnıñ üzäge dip isäpli. Anıñ fikernçä barıber Ğiraqtağı AQŞ ğäskärlären başqa urınnardağı terrorçılıqqa qarşı suğışta faydalanıp bulmas ide.

AUDİO: Çittä, terrorçılıqqa qarşı kiñräk suğışta 20 meñnän kimräk xärbi qatnaşa. Ğiraqta isä 135-150 meñlek ğäskärebez tora. Bu ägär dä alar Ğiraqta bulmasa başqa urınnarda terrorğa qarşı suğışta150 meñ xärbi qatnaşır ide digän süz tügel.

Ämma Waşingtondağı başqa ber analitik üzäk Kato İnstitutınıñ tışqı säyäsät analitigı Jonathan Clarke bu fiker belän kileşmi. Clarke Amerika yalğızı: Neo-Konservativlar häm Dönya tärtibe isemle kitap aftorlarınıñ berse. Kitap aftorları Bushnı ber genä yaqlı tışqı säyäsät alıp baruda ğäyepli. Klark Bush administratsiäse töp iğtibarnı Ğiraqqa yünältep töp eşne Usama bin Ladennı totu mömkinlegen quldan ıçqındırdı di.

AUDİO: Minemçä, ber yünäleşkä, atap äytkändä Ğiraqqa kitkän tırışlıqlar, aqçalar häm xärbilär bu maqsatqa bik az xezmät itä, häm bälki qapma-qarşı da eşlärgä mömkin. 11-nçe sintäberne ayırım ber keşelär törkeme oyıştırdı häm ul törkem äle haman da irektä qala.

Clarke Ğiraq suğışın başlaw turında qarar yalğış küzläw mäğlümätläreneñ näticäse tügel, qarar elegräk qabul itelgän ide di. Anıñ äytüençä, Bush administratsiäse Säddam bärep töşerü turında qararnı äle 2001-neñ 11-nçe sintäberenä qädär ük, Aq yortta xakimiätkä kilüneñ berençe könendä ük qabul itkän bulğan.

AUDİO: Min Üzäk Küzläw İdaräse könnärdän ber könne, kötmägändä preziden östälenä xisap qäğäzek kiterep salğan da, preziden, "Dimäk bez Ğiraqqa höcüm itärgä tieş" dip äytkän dip uylamıym. Minemçä alarnıñ Ğiraqqa höcüm itü telägen çağıldırğan säyäsi qarar aña qädär ük äzer bulğan.

Senat komitetı bu eşeneñ ikençe öleşendä Bush administratsiäse Amerika xalqın suğışnıñ aqlanğan buluına inandıru öçen küzläw mäğlümätlären arttırğanmı-yuqmı ikänlegen tikşeräçäk. Ämma ul tikşerü näticäläre 2-nçe noyäberdä ütäçäk prezident saylawlarına qädär cämäğätçelekkä iğlan itelmi toraçaq.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG