Accessibility links

Кайнар хәбәр

Äceğolda tatar tuyı


Sverdlov ölkäseneñ könbatışında, bormalanıp aqqan yämle Ufa yılğası yarında uqmaşıp utırğan tatar awılları xalqıbıznıñ matur yolaların bu yaqlarğa ğına xas üzençälekläre belän saqlap qala alğannar. Bu yolalar köndälek tormışta da, bäyrämnärdä, tuylarda da çağıla.

Küptän tügel bezgä Äceğol awılında tatar yäşläre tuyında qatnaşırğa turı kilde. Äceğol yegete Emil' kürşe Tornawılda tuıp üskän güzäl qız Veneranı alıp qayttı. Bu awılda yauçılaw, tuy uzdıru kebek yolalarnı uzdıruçılarnıñ berse Miñyämäl apa Äxtämowadan bez şuşı yolalar turında soraştıq.

- Miñyämäl apa, Äceğolda yäşlär küpme?

- Küp. Xäzer yıraqqa kitmi yäşlär, kübräk awılda qala. Ay sayın diärlek tuylar bulıp tora.

- Tuylarnı tatarça itep ütkäräsezme inde?

- Äye, yolalarıbıznı onıtmıybız. İske kitaplardan qarap, inde onıtıla başlağannarın da yañarttıq. Yäşlär üzara kileşkännän soñ, iñ berençe qıznı yuaçılarğa barabız, yegetneñ äti-äniläre belän. “Altın basqıçlarğa basıp, kömeş busağadan atlap keräbez, rizamı bezneñ belän qodalaşırğa?” dip atlap keräbez busağadan. “Riza-riza, türdän uzığız”, - dip, bulaçaq qodalar qarşı ala. Annan soñ nikax köne bilgelänä.

Nikax könenä dip atap, qıznıñ änise küz nurların tügep çigep nikax sölgese äzerli. Nikax mäclesendä ul sölgene östäldäge rizıq östenä yabalar. Nikax uqılıp, yäşlärgä bäxetle tigez ğömer teläp doğa qılğannan soñ, şul nikax sölgesen yäşlärgä büläk itälär. Anıñ üz xikmäte bar. Berençe munça kergännän soñ şul sölge belän sörtensäñ, mäxäbbät arta dilär. Bäbilär aldınnan bileñä bäyläsäñ, bäbidän ciñelräk qotılırsıñ dilär. Ğömer buyı türgä elep, qäderläp saqlanırğa tieş ul nikax sölgese. Anı äle mäxäbbät sölgese dip tä yörtälär. Annan soñ bez yäşlärgä “mäxäbbät mendäre” büläk itäbez. Mendärgä törle ülännär tutırabız: qıçıtqan, mätrüşkä, bötnek... Här ülänneñ dä yäşlärgä ayırım şifası tiärgä tieş bulıp sanala. Qaysı mäxäbbätne arttıra, qaysı küñelne tınıçlandıra...

Nikaxtan soñ kilen töşerer aldınnan birnä sandığın satu, yaña töşkän kilengä su yulı kürsätü kebek yolalar başlana. Birnä sandığın yäş kilenneñ bäläkäy señelläre, bala-çağalar sata. Anıñ ayırım süzläre bar. Alarnı aldan öyrätep quyalar. Ä inde birnäne yeget öyenä kertkändä, birnä arasına berkem dä kermäskä tieş. İke yaqtan tezelep, birnä kertkändä, olılar bu eşne küzätep kenä toralar. Kilen töşkäç tä birnä äyberläre belän öy bizi. Annan yäş kilengä su yulı kürsätälär. garmunnar, cır, uyın-kölke belän su buyına baralar. Buş çiläklärne ğailädäge olı xatın-qız alıp bara. Yäş kilen çiläklärne tutırıp su alıp qayta. Şul sunı qaynatıp, qunaqlarğa kilen çäye eçerä...

Emil' belän Venera bu sınawlarnıñ barısın da uzğannar inde. Tuy köne citkäç tä, yäş kiäwgä bik küp şayan sınawlar ütärgä turı kilde. Nihayät, quşılunıñ iñ tantanalı mizgele – yazılışu waqıtı kilep citte. Ğädättä klubta uzdırıla ikän biredä tantana. Yäş yöräklärne ğömerlekkä bergä bäylägän nikax baldağın kidergännän soñ, nikaxlaşuçılarnı tuğannar-tumaçalar, qodalar-qodaçalar ğına tügel, böten awıl keşese täbrik itte.

Ğäliä apa Zäynullina citäklägän “Kübälägem” balalar fol'klor ansamble bu köngä dip maxsus ssenariy äzerläp kilgän. Qodalarnı bietü diseñme, yäşlärgä mullıq teläp öslärenä boday, matur tormış teläp öslärenä çäçkä sibü diseñme – berse dä qalmadı. Bik matur milli kiemnär kigän çibär qız belän batır yeget xalıqnı milli rizıq – çäk-çäk belän sıylap yördelär.

Tuy mäclese dä cır-biyu, şayan uyınnarğa bik bay bulıp uzdı. Färeştälärgä tiñ güzäl käläş belän küzlärennän bäxet nurı sibelep torğan yäş kiäw yanına barıp, alarnıñ kiläçäkkä plannarı turında soraştıq. Emil' äle student, awıl xucalığı akademiäsendä injener-mexanik bulırğa uqı. Venera Yekaterinburg xastaxanalareneñ bersendä neyroxirurgiä bülegendä şäfqät tutaşı bulıp eşli. Eşendä bik yaratalar üzen. “Mondıy qıznı yaratmıy mömkinmeni”, - di Emil', bäxetle yılmayıp. Uqıp betergäç, äybät eşkä urnaşıp, ğailäneñ töp teräge bulırğa teli ul. Toraq yağın qayğırtalar. “İkäw ber süzdä bulıp yäşäsäk, awırlıqlar bezgä berni bulmas”, - dilär alar. Cirdä ör-yaña tatar ğailäse tudı. Bäxet telik aña.

Fäwiä Safiullina. Yekaterinburg.

XS
SM
MD
LG