Fransiäneñ Marsey şährendä Saint-Exupery mäktäbendäge 1600 şäkertneñ zur öleşe möselman.Mäktäp mödire Georges Turrin radiobız xabärçesenä mäktäplärdä dini belgelärne tıyğan qanun mäktäplärdä sekularizmnı niçek ğämälgä quyarğa digän fundamental sorauğa cawap birmi dip äytte.Fransiädä mart ayında qabul itelgän qanun däwlät mäktäplärendä barlıq dini bilgelärne tıya. Bu inde möselmança yaulıq bäyläü, yähüdlärneñ başqa kigän käpäç xristiannarnıñ zur täre elüe mäktäplärdä qabul itelmi torğan dini bilge bula
Küp kenä fransuzlar ildä başyaulığı turında barğan bäxäskä radikal islamçı törkemnärneñ nığıraq urın alu omtılışı dip qarıy.Turrin yaña qanun dini maxallälärdä bülenülärgä säbäp bulaçaq dip qurqa, Ul sekularizmnıñ prinsıpları tıyu belän tügel ä uñay räweştä açıqlanırğa tieş di Turrin(audio)
Sekularizm dinne tıyu yäki ruxi, vicdani mäcbürlaular tügel. Kiresençä sekularizm din ber keşeneñ xosusi sferasına kerä häm üzçiratında bik törle xosusi tormışları bulğan keşelärgä bergä yäşäw küpkulturalı häm küp dinle cämğiät buldıru mömkinlegen birä dip belderde.
Le havre şährendä Claude-Monet mäktäbe mödire Jean-Pierre Kleindienst 1700 şäkärteneñ 20%n möselmannar täşkil itüen küzdä totıp yaña qanun möselman maxalläsen taplandıraçaq häm bälkim dä däwalau çirdän dä yamanraq bulaçaq dip qurqa Kleindienst süzlärençä(audio)
Bez kiläçäk yıllarda anıñ uñay täsirläre barmı küräçäkbez .Möselman maxälläsendä azmı küpme radikal pozitsiälär bar häm alarnıñ qayberläre provakativ.Minemçä qurqınıçlar bar häm min elek bulmağan problemalar aldında qalaçaqmım dip kötäm dide
Yevropada in küp möselmannar Fransiädä yäşi 5million.Fransiä möselman oyışmalarınıñ zur öleşe başyaulığın tıyğan qanunnı yaqlap çıqtı häm Ğraqta jurnalistlarnıñ urlanuın xökem itte. Düşämbedä meñnärçä keşe şulsanda bik küp möselmannar ike jurnalistnıñ irekkä çığarıluın taläp itep demonstratsiä ütkärde. Demonstrantlar arasında yaulıqlı xatın qız da kürende. Fransiä Ğıraq suğışına qarşılıq kürsätkän illärdän berse. Fransiä Möselmannar Şurası citäkçese Dalil Boubakeur düşämbedä totıqlarnıñ irekkä çığarıluı öçen möräcäğät itte. (audio)
Ğıraqtağı tuğannarıbız bezneñ bik qıyın xäldä buluıbıznı añlarğa tieş.Bezneñ möräcäğätne qabul itegez häm 2 fransuz jurnalistın şunduq irekkä çığarıp ğailälärenä tapşırığız.
Boubakeur qayber möselman xatın qızınıñ ägär dä yaulıq qorbannarnıñ qanı belän pıçranğan ikän bezgä ul kiräkmi dip äytülären işettem digän. Ğıraqta jurnalistlarnı urlauçılar Parijğa qanunnı köçtän çığaru öçen waqıtnı sişämbe kiçkä qädär ozayttı. Tışqı eşlär ministırı Michel Barnier sişämbedä Yordaniädä kollegası Marwan Muaşer belän totıqlarnı irekkä çığaru yulları turında mäslixätläşte.Barnier düşämbedä Fransiä qanunnarın yaqlap bolay dide(audio)
Bezneñ konstitutsiä häm qanunnarıbız ildä yäşägän här kemne saqlaunı garantiäli här kemgä ber yk däräcädä vöcdan häm din irege birä. Fransiädä yäşäwçe 5million möselmannıñ irege alarnıñ iminlegen Fransiä cömxäriäte garantiäli.
Düşämbedä Le Figaro gazetasında Fransiä Möselman Oyışmalarınıñ Fundamentalist Berlege başlığı Lhaj Tahami Breze belän ängämä basılıp çıqtı Breze bez qanunnı häm mäktäplärdä dini kiyemneñ tıyıluın qabul itäbez dip beldergän . Ul Ğıraqta keşe urlauçılarnı İslamnıñ doşmannarı dip atap alar Fransiäneñ barlıq möselmannarın totıq itep aldı digän . Elek yaulıqnıñ tıyıluına qarşı çıqqan Breze xäzer fikren üzgärtkän häm oyışmanıñ mäktäp qızlarına yardämen täqdim itä. Ul bolay dide(audio)
Qanun kürengän tügel ä küzgä bärep toruçı bilgelärne tıya. Mäktäp isä barlıq kürengän bilgelärne tıyarğa teli. Bez zur möselmança yaulıq bäylegän qızlarnı yaqlamıyaçaqbız. ämma bez diqqät cälep itmägän , çäçne genä qaplağan muyınnı qaplamağan yaulıqlı qızlarnı yaqlayaçaqbız ämma alar modern zamança kiyemdä bulırğa tieş
Zakon atnakiçtä köçkä kerä. Mäktäplärdä qanunnı bozuçılarğa nindi möğämälä kürsätelärgä tieşlege turında kürsätmälär birelde. Şäkert mäktäptän quulğançı, anıñ belän sekuralizm turında dialog urnaştırılırğa tieş. Ämma bu ozaqqa suzılğan söyläşü tügel
färidä xämit,praga
Ğıraqta totıqlar krizisı däwam itkändä Parij möselmança yaulıq bäyläwne tıyğan qanunnı köçkä kertä
Ğıraqta radikal törkem tarafınnan ike fransuz jurnalistınıñ totıq itep alınuınnan soñ,Fransiäneñ däwlät mäktäplärendä möselmança yaulıqnı tıyğan bäxäsle qanun yañadan iqtibar üzägenä kütärelde. Jurnalistlar videotasmada qanun sişämbe kiçkä qädär köçtän çığarılmasa, ütereläçäklären belderä. Totıq alu Fransiä şulsanda anda yäşäwçe möselmannar tarafınnan xökem itelde. Fransiä, diplomatların töbäkkä cibärep jurnalistlarnı irekkä çığaru öçen tırışlıq alıp barsa da , qanunnın üzgärtelüe turında süz dä bula almıy dip äytä.