Rusiä prezidentınıñ soñğı könnärdä "Çeçnya" süzen äytmäskä tırışuı çınlap ta küzgä taşlana, xörmätle tıñlawçılar. Tönyaq Osetiäneñ Beslan şähärendä bulğan qan qoyulardan soñ, şimbä könne Rusiä xalqı aldında yasağan çığışında Putin "Çeçnya" süzen ber tapqır da äytmäde. Anıñ urınına Beslan mäktäbendä bulğan xällär öçen ul "xalıqara terrorçılıqnı" ğäyepläde:
Audio (Vladimir Putin)
"Bu ayırım ber qurqıtu ğämäle genä tügel. Bu xalıqara terrorçılıqnıñ Rusiägä qarşı turıdan-turı xöcüme. Bezneñ watandaşlarıbıznıñ ğömeren özä torğan tulı külämle, märxämätsez suğış."
Beslanda totıqlar alınğannan soñ, Rusiä räsmiläre ike kön buyına, ul keşelärneñ kem ikäne bilgesez, närsä telägännäre añlaşılmıy, digän süzlär söyläde. Nixayät, öçençe köngä totıq aluçılar arasında çeçennar bar, alarnıñ töp taläbe – Çeçnyağa bäysezlek birü, dip xäbär itelde. Bu turıda comğa könne, xöcümgä berniçä säğät qala Tönyaq Osetiä prezidentı Aleksandr Dzasoxov äytte. Düşämbedä Rusiä televideniese, totıq aluçılarnıñ berse dip şikänelgän ber keşene kürsätte. Ul keşe bolay dip söyläde:
Audio (totıq aluçılarnıñ berse dip şikänelgän keşe)
"Bezne ber urmanda "polkovnik" quşamatlı ber keşe cıydı. Bezgä Beslan mäktäben basıp alırğa quşıldı. Bu färmannı Masxadov belän Basaev birgän dielde."
Putinnıñ Beslannı Çeçnyadan ayırırğa tırışıuı, berençe qaraşqa säyer kürenä. Ni genä äytmä, 1999 yılda ul xakimiätkä näq menä "Çeçen suğışçıların mançu" wäğdäse belän kilgän keşe. Moñarçı bulğan terror ğämälläre öçen dä çeçennarnı ğäyepläwdän tartınıp tormadı. Närsä üzgärde soñ? Şotlandiäneñ Saint Andrews Universitetı qarşındağı Terrorçılıq öyränü üzäge citäkçese Magnus Ranstorp süzlärençä, xäzer Putinğa Rusiädäge mondıy xällärne "xalıqara-laştıru" küpkä otışlıraq:
Audio (Magnus Ranstorp)
"Bu bik çeterekle säyäsi mäsälä. Älbättä Putinğa Çeçnyadağı xällärne xalıqara terrorçılıqnıñ ber öleşe itep kürsätü, xalıqara bäyäläneş tabu küpkä otışlı."
Ranstorp süzlärençä, Çeçen suğışçılarınıñ Äl-Qaidä belän elemtädä buluı bik bäxäsle mäsälä, gärçä, nindider xalıqara bäyläneşlär, ixtimal, bardır. İslamçılar ber ildän ikençesenä, bäreleş barğan urınnarğa küçep yöri. Ämmä Ranstorp fikerençä, Putin, Çeçnyanı xalıqara terrorçılıqnıñ ber öleşe itep kürsätep, beryulı tağın ber "quaynnı" üterä, ul da bulsa, Çeçennarnıñ möstäqillekkä omtılışın. Küplär isä çeçennarnıñ mondıy omtılışqa xoquqları bar digän fikerdä.
Çeçen separatislarınıñ citäkçese Aslan Masxadov Beslandağı xällärgä qatışı buluın qatğıy räweştä kire qaqtı. Anıñ Londondağı wäkile Äxmät Zakaev Azatlıqqa telefon aşa bolarnı belderde:
Audio (Äxmät Zakaev)
"Bu terror ğämälenä prezident Masxadovnıñ qatışı buluı, yä isä terrorçılar arasında ğäräplär, Afrika keşeläre bar digän belderülär, bolar yaxşı oyıştırılğan yalğan kampaniä öleşe. Alarnıñ maqsatı – terrornı çit il yawızları başqarğan dip añlatu. Tegese dä monsı da yalğan."
Zakaev süzlärençä, Beslandağı xällär turdan-turı Putinnıñ Çeçnyada alıp barğan säyäsätenä bäyle:
Audio (Äxmät Zakaev)
"Beslandağı terror ğämäle cirle radikal törkemnärneñ eşe. Alarğa Rusiä xärbiläreneñ yırtqıçlığı öçen üç alu teläge belän qaynağan keşelär yärdäm itä. Bu törkemnär Putinnıñ bastıru säyäsäteneñ turıdan-turı näticäse. Bu säyäsät däwam itsä, Kavkaznıñ radikälläşüe köçäyä baraçq häm Beslan faciğaseneñ qabatlanuı qotılğısız."
-Ali Gilmi
Audio (Vladimir Putin)
"Bu ayırım ber qurqıtu ğämäle genä tügel. Bu xalıqara terrorçılıqnıñ Rusiägä qarşı turıdan-turı xöcüme. Bezneñ watandaşlarıbıznıñ ğömeren özä torğan tulı külämle, märxämätsez suğış."
Beslanda totıqlar alınğannan soñ, Rusiä räsmiläre ike kön buyına, ul keşelärneñ kem ikäne bilgesez, närsä telägännäre añlaşılmıy, digän süzlär söyläde. Nixayät, öçençe köngä totıq aluçılar arasında çeçennar bar, alarnıñ töp taläbe – Çeçnyağa bäysezlek birü, dip xäbär itelde. Bu turıda comğa könne, xöcümgä berniçä säğät qala Tönyaq Osetiä prezidentı Aleksandr Dzasoxov äytte. Düşämbedä Rusiä televideniese, totıq aluçılarnıñ berse dip şikänelgän ber keşene kürsätte. Ul keşe bolay dip söyläde:
Audio (totıq aluçılarnıñ berse dip şikänelgän keşe)
"Bezne ber urmanda "polkovnik" quşamatlı ber keşe cıydı. Bezgä Beslan mäktäben basıp alırğa quşıldı. Bu färmannı Masxadov belän Basaev birgän dielde."
Putinnıñ Beslannı Çeçnyadan ayırırğa tırışıuı, berençe qaraşqa säyer kürenä. Ni genä äytmä, 1999 yılda ul xakimiätkä näq menä "Çeçen suğışçıların mançu" wäğdäse belän kilgän keşe. Moñarçı bulğan terror ğämälläre öçen dä çeçennarnı ğäyepläwdän tartınıp tormadı. Närsä üzgärde soñ? Şotlandiäneñ Saint Andrews Universitetı qarşındağı Terrorçılıq öyränü üzäge citäkçese Magnus Ranstorp süzlärençä, xäzer Putinğa Rusiädäge mondıy xällärne "xalıqara-laştıru" küpkä otışlıraq:
Audio (Magnus Ranstorp)
"Bu bik çeterekle säyäsi mäsälä. Älbättä Putinğa Çeçnyadağı xällärne xalıqara terrorçılıqnıñ ber öleşe itep kürsätü, xalıqara bäyäläneş tabu küpkä otışlı."
Ranstorp süzlärençä, Çeçen suğışçılarınıñ Äl-Qaidä belän elemtädä buluı bik bäxäsle mäsälä, gärçä, nindider xalıqara bäyläneşlär, ixtimal, bardır. İslamçılar ber ildän ikençesenä, bäreleş barğan urınnarğa küçep yöri. Ämmä Ranstorp fikerençä, Putin, Çeçnyanı xalıqara terrorçılıqnıñ ber öleşe itep kürsätep, beryulı tağın ber "quaynnı" üterä, ul da bulsa, Çeçennarnıñ möstäqillekkä omtılışın. Küplär isä çeçennarnıñ mondıy omtılışqa xoquqları bar digän fikerdä.
Çeçen separatislarınıñ citäkçese Aslan Masxadov Beslandağı xällärgä qatışı buluın qatğıy räweştä kire qaqtı. Anıñ Londondağı wäkile Äxmät Zakaev Azatlıqqa telefon aşa bolarnı belderde:
Audio (Äxmät Zakaev)
"Bu terror ğämälenä prezident Masxadovnıñ qatışı buluı, yä isä terrorçılar arasında ğäräplär, Afrika keşeläre bar digän belderülär, bolar yaxşı oyıştırılğan yalğan kampaniä öleşe. Alarnıñ maqsatı – terrornı çit il yawızları başqarğan dip añlatu. Tegese dä monsı da yalğan."
Zakaev süzlärençä, Beslandağı xällär turdan-turı Putinnıñ Çeçnyada alıp barğan säyäsätenä bäyle:
Audio (Äxmät Zakaev)
"Beslandağı terror ğämäle cirle radikal törkemnärneñ eşe. Alarğa Rusiä xärbiläreneñ yırtqıçlığı öçen üç alu teläge belän qaynağan keşelär yärdäm itä. Bu törkemnär Putinnıñ bastıru säyäsäteneñ turıdan-turı näticäse. Bu säyäsät däwam itsä, Kavkaznıñ radikälläşüe köçäyä baraçq häm Beslan faciğaseneñ qabatlanuı qotılğısız."
-Ali Gilmi