Human Rights Watch bu turıda elektän ük kisätep kilde. Ul İyül ayında uq nigezdä AQŞ tarafınnan yaqlanğan qorallı köräşçelär häm suğışçan törkem komandirları ilneñ zur öleşen kontrol itälär dip beldergän ide. Oyışmanıñ Aziä bülege başqarma mödire Brad Adams alar Kabuldan çittäge cirlärne qullarına eläkterep, räxen itep totalar. Afğanistanda keşe xoquqlarınıñ vazğiäte naçarlana bara dip beldergän ide. İnde prezident saylaulaına ike atandan azıraq vaqıt qalğanda iğlan itelgän yaña xisapta, regional qoralllı militsiälär politik xakimiätne üz qullarında totalar , köç qullanalar , qurqıtalar häm saylaular protsesın kontrol itälär dielgän. İñ yamanı andıy qayber köçlärneñ komandirlarınıñ AQŞ köçläreneñ berektäşläre buluları. Human Rights Watchnıñ belgeçe John Sifton saylau urınnarın nigezdä şul militsiälär saqlayaçaq häm bu ğadi afgannarnı qurqıta dip belderde. AQŞ ilçese Xalizad Düşämbedä başqala Kabulda yasağan çığışında suğışçan törkem komandirlarınıñ saylaularğa täsir itü qurqınıçınıñ buluı iqrar itte. Xalizad Talibannı xakimiättän çitlätü öçen AQŞ köçlärenä yardäm itkän prezidentlıqqa kandidat Abdul Raşid Dostumğa , üz militsiäsen yaña milli armiä kontrolenä tapşırğanı öçen yuğarı bäyä birde. İlçe qayber prezident kandidatlarınıñ üzen Karzay faydasına kandidatlıqların kire aluları öçen basım yasauda ğäyeplävlären kire qaqtı.
Audio
" Min prezident Karzay faydasına üz kandidatlıqların kire alsınnar dip alarğa ber dä basım yasamadım. Minem vazıyfam yardäm itü, xalıq telägän xäldä min yardäm kürsätergä äzer toram, qayber vaqtlarda keşelär berberläre belän söyläşä almauları säbäple, alar monı minem vasıytaçılığımda eşlilär. Min alarnıñ äytkännären tıñlıym häm qayber oçraqlarda yardäm itäm."
AQŞ komandirı general Barno Al Qaida terror törkeme, saylaularnı özü eşendä Taliban qaldıqlarına yardäm itä dip belderde. Läkin, koalitsiä Al Qaidanı Pakistannan torıp xäräkät itärgä mäcbür itkän ikän.
Audio
"Al Qaida citäkçeläreneñ Afğanistanda buluı xaqında dälil yuq diärlek, alar üzlären Pakistannıñ qayber töbäklärendä imineräk xis itälär. Läkin, xäzer Pakistan xärbiläre dä alarnıñ bu çağıştımaça iminlegen qaqşattı."
Afğanistandağı prezident saylaularında Karzay ciñep çığaçaq dip uylanıla. Läkin, ul regional qorallı törkem komandirları qatnaşlığında xökümät tözergä mäcbür qalğan xäldä, anıñ qanunilegenä şik tuaçaq.
Färit İdelle, Praga.
Audio
" Min prezident Karzay faydasına üz kandidatlıqların kire alsınnar dip alarğa ber dä basım yasamadım. Minem vazıyfam yardäm itü, xalıq telägän xäldä min yardäm kürsätergä äzer toram, qayber vaqtlarda keşelär berberläre belän söyläşä almauları säbäple, alar monı minem vasıytaçılığımda eşlilär. Min alarnıñ äytkännären tıñlıym häm qayber oçraqlarda yardäm itäm."
AQŞ komandirı general Barno Al Qaida terror törkeme, saylaularnı özü eşendä Taliban qaldıqlarına yardäm itä dip belderde. Läkin, koalitsiä Al Qaidanı Pakistannan torıp xäräkät itärgä mäcbür itkän ikän.
Audio
"Al Qaida citäkçeläreneñ Afğanistanda buluı xaqında dälil yuq diärlek, alar üzlären Pakistannıñ qayber töbäklärendä imineräk xis itälär. Läkin, xäzer Pakistan xärbiläre dä alarnıñ bu çağıştımaça iminlegen qaqşattı."
Afğanistandağı prezident saylaularında Karzay ciñep çığaçaq dip uylanıla. Läkin, ul regional qorallı törkem komandirları qatnaşlığında xökümät tözergä mäcbür qalğan xäldä, anıñ qanunilegenä şik tuaçaq.
Färit İdelle, Praga.