Accessibility links

Кайнар хәбәр

Qazaxstanğa säyähät...


Semipalatinski qalasında küptän tügel ütkän tatar sänğate bäyrämendä miña da bulırğa turı kilde. Qazaqstan cirenä ayak basuğa bezne ğacäpländergäne - möstäqil qazaq däwläteneñ Pawlodar häm Semey şähärlärendä rus teleneñ xökem sörüe. Bez üzebezne Rusiä cirennän çıqmağan da kebek xis ittek. Pawlodarda xätta vokzalda iğlannar da fäqät rus telendä genä äytelä. Uram, kibet, uçrejdenie isemnäre Tatarstandağıça – ike teldä. Şulay da, Semipalatinskida, yäğni Semeyda 5 kön toru däwerendä, Rusiä şähärläre belän çağıştırğanda ayırma sizelmi qalmadı. Bez – Seber yağında, asılda rus xalqı arasında yäşäwçelär, irkenläp üzebezneñ tuğan telebezdä - tatar telendä aralaştıq; bu närsä dip qırın qarawçı bulmadı; cirle xalıqqa tatarça möräcäğät itkändä, añlamıybız, dip äytüçe dä bulmadı; qazaqça yäisä rusça cawap birdelär. Ğomümän, biredä ruslar da, tatarlar da, başqa millätlär wäkilläre dä üzlären irken häm tınıç xis itälär. Şähärdä 1995-nçe yıldan birle, Qazaqstan xalıqları Assambleyası qanatı astında “Duslıq yortı” eşli. 10 ictimaği milli üzäkne sıyındırğan “Duslıq yortı” yaxşı binada urnaşqan. Anda eşläwçe tel säyäsäte häm kileşü bülege xezmätkäre Färidä xanım Nuretdinova süzlärençä, assambleya şurası öç ayğa ber utırışların ütkärä, milli üzäklärneñ problemaların xäl itüdä bulışlıq kürsätä, eş öçen biredä barlıq şartlar tudırılğan. Tatar ictimaği üzäge dä şuşı “Duslıq yortı”ında urnaşqan. Bügenge köndä älege üzäkne Tatar Sänğate mäktäbe direktorı Gabdelxak Axuncanov citäkli. Gabdelxak äfändeneñ yärdämçeläre Ğaziz ağa Äxmärow, Marat ağa Yagufarov, Gäwhäriä xanım Xämitowa kebek möxtäräm ölkän keşelär. Alar belän berrättän yäşlär dä eşli, xäzer alar üzäkneñ yäşlär bülege bulıp räsmi terkälü mäşäqäte belän mäşğul'lär. Tatar üzägeneñ eşläre turında süzen Gabdelxak Axuncanov, üzäk 10 törle yunäleştä eşlären alıp bara, dip başladı . Şähärneñ 3 mäktäbendä tatar tele uqıtıla, Xatın- qızlar oyışması “Aq qalfaq”, “Tuğan tel” ädäbi-muzıykal' klubı, tatar sänğat muzee, aqsaqallaar oyışması kebek oyışmalar eşli. “İstälek”, “İrteş moñnarı”, “Küñelle balaçaq” ansambl'lärenä xalıq iseme birelgän, tatar sänğate mäktäbeneñ bayançılar ansamble “Ürnäk kollektiv” isemenä layık. Daniä Xäybullina häm Ruslan Turaev törle bäygelärdä gran-pri, laureat isemnäre yaulağannar Äye, Gabdelxak äfändeneñ eşläre näticäle. Bügenge köndä anıñ uquçısı Daniä Xäybullina San-Marinoğa xalıqara konkursqa kitkän. Ruslan Turaev Qazaqstannıñ milli Akademiäsendä belemen däwam itä. Gölzada xanım Safiullina ütkärä torğan “ Söembikä varisları” konkurslarında qatnaşqan uquçıları törle yıllarda laureat isemnärenä layık bulğannar. Xäzer Gabdelxak Axuncanov almaşqa tağı da yäşeräklärne äzerli - Sänğat mäktäbe qarşında ul “Görläwek” törkeme oyıştırğan. Ğablelxaq Axuncanownıñ plannarı yıraqqa qarıy. Anıñ xıyalında “Közge İrteş moñnarı” festivalen Rusiäneñ İrteş buyı şähärlärendä dä ütkärü. Yıraq çit illärdän dä qatnaşuçılar bulın teli ul bu sanğat bäyrämnärendä. Ä Semey tatar üzägeneñ yaqın plannarı - 2005–nçe yılda üzäkneñ häm “Küñelle balaçaq” ansambleneñ 15 yıllıqların bilgeläw, aldağı festival'ne Qazannıñ 1000 yıllığına bağışlap ütkärü häm başqalar. Semey tatarlarınıñ älbättä problemaları da yuk tügel. Tatarlarnıñ da, Semeynıñ barlıq xalqınıñ da ğomum probleması - can öşetkeç xäl – şähärneñ ekologik torışı. Bu turında ekskursovod xanım şähär buyınça säyäxät waqıtında, atom qoralına qarşı quyılğan häykäl yanında söyläde. 1949 yıldan birle anda yözlärçä märtäbä atom bombası sınawları ütkärelgän. Berençe sınawlar cir östendä - açıq hawada bulğan. Kisätelmägän , bernärsä belmägän, añlamağan xalıq şartlaw waqıtında açıqtan – açıq bu qotoçqıç küreneşne küzätkän. Soñınnan sınawlar cir astına küçerelgän. Bügenge köndä här ay sayın 60-tan artıq keşedä yaman şeş awıruı açıqlana, - di ekskursovod xanım. Xätta yaña tuğan bäbilärdä dä bu awıru tabıla başladı, - di ul. Ä ğarip tuğan balalar turında söyläp tä torası yuk. Şähärneñ radiologik fonı xäzer nindi,- digän sorawğa ekskursovod xanım, andıy mäğlümatlär bezgä bilgele tügel,- dide. Berençe qaraşqa yäşellege, çistalığı, maturlığı, tärtibe belän soqlandırğan şähär, küzgä kürenmägän, xäl itelmäslek şundıy zur problema belän yäşi. Xalıq isä asılda bu problema turında uylamasqa tırışa. Üz şatlığı, mäşäqäte, bäyrämnäre - ğomumän tulı tormış belän yäşi.

Rozaliä Sayganova, Azatlıq radiosı, Omski
XS
SM
MD
LG