5 oktäber könne, Mäskäwdä Rusiäneñ Konstitutsion mäxkämäsendä Rusiä xalıqları kirildan başqa imlada yazarğa xaqlımı, yuqmı ikänlegen xäl itelgändä, anda Tatarstanğa häm tatar telenä qağılışlı tağın ber mäs’älä qaraldı. Bu mäs’älä şaqtıy ähämiätle bulsa da, ul iğtibar üzägennän çittä qaldı.
Süz närsä turında bara? Xäterläsägez, 2001 yılda Qazanda yäşäwçe elek alay ällä ni tanılmağan yurist Sergey Xapugin Tatarstannıñ Mäğärif ministrlığın mäxkämägä birä. Sergey Xapugin fikerençä, anıñ mäktäptä uquçı ulı tatar telen rus tele belän ber tigez külämdä öyränergä tieş tügel. Bu minem balamnıñ xoquqların boza, digän fikerdä ide ul waqıtta Qazannıñ 49 mäktäbeneñ 3 sıynıfında uquçı Sergey Xapuginnıñ yurist-ätise. Respublika mäxkämälärendä älege yuristnıñ bar däğwäları da kire qağıldı. Läkin Sergey Xapugin monıñ belän genä çiklänmäde. 2002 yılda ul Rusiäneñ Konstitutsion mäxkämäsenä möräcäğät itte. Üzeneñ möräcäğätendä ul Tatarstanda yäşäwçe balalarnıñ tatar häm rus telen ber külämdä öyränüe Rusiä Konstitutsiäsen boza, balalarnıñ xoquqların qısrıqlıy, dip yazğan ide.
Nihayät, älege däğwänı qarawğa da çirat citte. Şunısı qızıq, Konstitutsion mäxkämädä älege eşne Tatarstan Däwlät Şurasınıñ Dumanıñ Rusiä xalıqları kirilldan başqa imlada yaza almıy digän qanunın däğwälawçı eş belän bergä qararğa bulğannar. Ğärçä, Tatarstan yağı bu ike eşne ayırım utırışlarda qararğa kiräk, digän täqdim yasasa da. Şulay itep, 5 oktäber könne irtänge säğät 10da başlanğan utırışta berençe soraw bulıp Sergey Xapuginnıñ däğwäsı qaraldı. Aldan utırışnı alıp baruçı Konstitutsion mäxkämäse äğzäse Mixail Koleandrov çığış yasağan. Annan soñ süz däğwäçı Sergey Xapuginğa häm mäxkämägä birelgän qanunnı qabul itkän qanun çığaru şurası wäkile bularaq Färit Möxämmätşingä birelgän. Üzeneñ mäxkämädäge çığışı xaqında Tatarstan Däwlät Şurası räise Qazanğa qaytqaç jurnalistlarğa söyläde.
Şulay itep, respublika mäktäplärendä tatar tele Rusiädä qabul itelgän bazis plan qısalarında uqıtıla. Älege plan nigezendä fännärneñ 75 protsentı Rusiäneñ bar mäktäplärendä mäcbüri räweştä kertelä. Ä tatar tele isä 10 protsent däreslärne täşkil itkän milli komponent nigezendä alıp barıla. Färit Möxämmätşin süzlärenä qarağanda, Konstitutsion mäxkämä bu mäs’älädä Tatarstan yağın döres, dip sanıy. Çınlıqta Rusiä Konstitutsion mäxkämäse nindi qarar çığaraçağın 2-3 atnadan soñ belerbez.
Gölnaz İlgizär
