Accessibility links

Keşe xoquqları oyışmaları Washingtonnı totqınnarğa qarata demokratik bulmağan möğämälä kürsätüe öçen tänqitli


Guantanamo häm Äbü Ğraib törmälärenä bäyle ğawğa ğına citmägän, Amerika Quşma Ştatları xökümäte inde yaña totqın cäncalı aldında tora. Mäğlüm "Human Rights Watch" oyışması belderüenä qarağanda, Üzäk Küzläw idaräse "äl-Qaidä" äğzası buluda şiklänelgän kimendä 11 keşene cämäğätçelektän yäşerep, alarnı advokatlar häm humanitar wäkillär belän aralaştırudan mäxrüm itep tota. Sişämbedä bäyän itkän belderüendä şuşı oyışma, Bush xakimiate alarnıñ qayberlären ğomumän qulğa aluın da tanımayaçaq dip, bu Latin Amerikasındağı xuntalar zamanında keşelärneñ xäbärsez yuğaluın xäterlätä dip belderä.

Quşma Ştatlarnıñ xäzerge xökümäte üzendä terrorğa bäyle buluda şiklänelgän keşelärne saq astında totunı "säyäsi" ber mäs''älä dip bäyäli häm alarnı "qanunsız suğışçılar" dip atap, andıylarğa suğış äsirläre xoquqların bilgelägän Jeneva konvensiäse qağılmıy dip belderä. Tom Malinowski, "Human Rights Watch"nıñ advokatlar mödire, Washingtonnıñ bu däğwasın qabul itep bula, läkin bu xaqiqätneñ yartısı ğına, çönki Quşma Ştatlar bu ölkädä şundıy uq köçkä iä bulğan başqa kileşülärne dä imzalağan il dip belderä.

Audio, Tom Malinowski

"Jeneva konvensiäse suğış waqıtında ğämäldä sanalsa, tınıç çor öçen dä şundıyraq berniçä kileşü, qağidä, standart bar, di Malinowski, häm

Audio, Tom Malinowski

"Jeneva konvensiäsen alasızmı, başqasınmı, alar barısı da, keşelärne yäşerep, aralaştırmıy totunı tıya" dip belderä. Malinowski bu uñaydan, Berläşkän Millätlärneñ cäfalawğa qarşı konvensiäsen, xalıqara sivil wä säyäsi xoquqlar kileşüen telgä ala, alar bar keşegä qarıy, bu oçraqta alarnıñ saq astında bulu-bulmawı, suğış qanunnarın inkär itkän törkemgä kerü-kermäwe möhim tügel di. "Human Rights Watch" wäkile süzlärenä qarağanda, amerikan xökümäteneñ terrorğa bäyle buluda şiklänelgän keşelärgä şundıy mönäsäbät kürsätüe, demokratiä häm keşe xoquqların saqlaw ürnäge bularaq tanılğan Quşma Ştatlarnıñ üzenä zian kiterä, xätta Bush xakimiateneñ ikeyözlelegen kürsätä. Üzen yañadan saylatu öçen Bush Ğiraqqa demokratiäne torğızu öçen basıp kerüen täqrarlıy, ä çınbarlıqta isä üzendäge totqınnarğa şundıy qırıs möğämälä kürsätep dönyağa bötenläy başqa xäbär cibärä di Malinowski.

Audio, Tom Malinowski

"Bu dönyağa amerikan administratsiäseneñ ğämäldä üze tabınğan qimmätlärne qullanmağanın kürsätä" di "Human Rights Watch" oyışması wäkile. Anıñ şuşı fikere belän keşe xoquqların yaqlawçı ikençe ber mäğlüm oyışma "Freedom House" mödire Arch Puddington da kileşä. Totqınnarnı dönyadan yäşerep totu, başqalarnı keşe xoquqların ütäwgä öndägän il öçen bötenläy kileşmi dip belderä ul. Berük waqıtta "Freedom House" mödire, amerikan xökümäteneñ "Human Rights Watch" telgä alğan kimendä 11 keşene yäşerep totuı öçen üz säbäpläre bula ala dip isäpli, alar ğadi totqınnar tügel, ä "äl-Qaidä"neñ 11-nçe sintäbr höcümnären planlaştırğan yuğarı däräcäle wäkilläre dip belderä. Şunnan çığıp Puddington, terrorğa qarşı köräş bälkem dä, andıy totqınnar öçen yaña säyäsät, yaña qağidälär buldırunı taläp itäder digän fiker dä äytä. Anıñ süzlärençä, Quşma Ştatlar xäzer üz berektäşläre häm Berläşkän Millätlärdäge başqa illär belän bergä utırıp Jeneva konvensiälären, başqa şundıy kileşülärne zamana taläplärenä qarap üzgärtü kiräkme-yuqmı, şunı xäl itärgä tieş.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG