8 yıl elek Qazanda berençe bäysez FM yışlığındağı tatar radiosı barlıqqa kilde. Älegä qädär barı tik däwlät radiolarınnan sanawlı säğätlärdä genä tatar awazı yañğırağan Qazanda bu berençe tatar gäzite çığu kebek ük bulmasa da, bu waqiğadan kim dä bulmadı. Uylap qarağız, Mäskäw radiosınnan artıp qalğan waqıtta ğına tügel, ä täwlek buyına tatar cırı, tele belän efirnı tutırğan radio! İseme dä cırlı bit- “Quray” radiosı. Bu könnärdä genä “Quray” radiosı üzeneñ sigez yäşen UNİKS binasında bilgeläp ütte. Qazannıñ iñ zur säxnäläreneñ bersendä şaqtıy ğına tatar sänğäte yoldızları çığış yasadı. Bu qurayçılar bäyräme genä bulmıyça, ä sänğätkärlärneñ, ayırım alğanda, cırçılarnıñ da küpmeder däräcädä bäyräme. Çönki FM radio aşa alarnıñ cırları köne-töne yañğırıy. Bu berençedän alarğa, zamança äytsäk PR, yäğni alarnı propagandalaw bulsa, ikençedän, küplär bit xalıq aldında şundıy radiolar aşa dan qazandı. Şuña kürä, bäyräm kiçendä bulğan cırçılar, radio turında gel cılı süzlär genä söylädelär. Üzeñne xalıqqa tanıtqan radio turında naçar süz äytep bulmıy inde anısı. Mäzäk söyläp, ara tirä cırlap ta yörgän Cäwit Şakirovtan “Quray” turında şul uñaydan mäzäk söylänü soradıq. Mäzäk kilep çıqmadı.
“Azatlıq” radiosına mäzäk söyläp bulmas indeMälikäne dä tıñlap qarıyq.
Çın küñeldän “Quray” radiosın tuğan köne belän qotlıysım kiläİnde bäyräm zal tulı xalıq qatnaşında, cır-moñ, şayartular belän ürelep bardı diik tä, konsertqa noqta quyıyq. Quray radiosınıñ üzenä qaytıyq. Radionıñ ğämälgä quyuçı “İnformatsion sistemalar” dip atalğan cämğiät. Anıñ direktorı Marat Bikmullin Gorbaçev üzgärtep qoruları waqıtında uq radio oyıştırırğa xıyallanğan. Ul çaqta komsomol radiosı. Kilep çıqmağan. Soñraq, aqça tuplağaç, rus telendä BİM- radio aça. Anı ike yıl eşlätkännän soñ tağın berne, tatar telendäge “Quray”nı ğämälgä quya.
“Quray“ bik awırlıq belän kütärelde. Tora bara tıñlawçıları da barlıqqa kilde. Waqıt-waqıt “Quray”nı qara bolıtlar da çornap alğaladıXäzer Qazanda berniçä tatar radiosı eşli. Açılıp, beraz eşlägäç yabılğannarı da bar. Kommersiä radioları, bez ğadi tıñlawçılar yaratmağan reklama xisabına yäşi. Ä qurayçılarnıñ süzlärenä qarağanda, Qazanda alarnıñ 100 meñnän artıq potensial tıñlawçıları bulsa da, ällä ni reklama birep torırğa uylamıylar. Monıñ säbäplären dä törleçä añlatalar. Alarnıñ iñ zurısı- “Quray”nıñ kibet bazarlarda satıluçı radiolarda bulmağan UKV diapazonında eşläw. Yäğni reklama birüçelär tıñlawçılar az dip borçılalar buğay. Älbättä, ber Qazanda ğına da urıs telendä distälägän radiolar eşläp torğanda, östäwenä äle bik ük uñaylı bulmağan kiñäytelgän FM diapazonında eşläwçe tatar radiosına reklama bazarınnan ällä ni zur qalca eläkmi. Läkin aña qaramastan, tatar muzıkal' radiolarınnan berençe bulıp dönyağa awaz salğan “Quray” can asrıy. Altı icadi xezmätkär tota. Nigezdä urıs telle BİM-radio häm MUZ-TV eşläp tapqan aqçağa. Marat Bikmullin, Quraynıñ oyıştıruçısı, nigä keremle bulmağan radio totarğa digän sorawlarğa cawapnı bolay birä.
Här yılnı “Quray”nıñ formatın üzgärtü turında uylıy idek. Şulay itep keremen arttırırğa xıyallandıq. Annarı, şul kileş qaldırdıq. Bu maqtawlı wazifanı, tatar muzıkasın propagandalaunı axırğaça däwam itäbez. Üsterergä cıyınabız. Çönki bezneñ mömkinleklärebez, ä xalıqta ixtıäc bar Marat, üze äytkänçä, radio tawışların yıraqqaraq işetterü teläge belän yana. İñ berençe teläge - zamança FM diapazonına küçü. Ul ğına da tügel, ä Samarada urnaşqan radioalgıyçlar yärdämendä çit töbäklärdäge millättäşlärebezgä dä tatar moñnarın citkerü.
İnde, mä’säläneñ asılına qaytıyq. Eş şunda ki, şähär şartlarında, global'läşü, urbanizasiä barğan, tuğan telne yuğaltıp barğan çorda, däwlättän yärdäm almıyça tatar radiosın buldıru, anı sigez yıl buyına eşlätep kilü fayda kiteräme, yä bulmasa üz-üzen aşatamı? İñ berençe barlıqqa kilgän “Quray” radiosı, älegä ber tamırdan çıqqan bulsalar da, başqa radiolar yärdämendä yäşi. Oyıştıruçılar bügen tatar radiolarınıñ maqsatı aqça eşläw tügel, ä missionerlıq dilär. Bu süz astında alar tatar muzıkasın, telen kütärü, konkurent bulırlıq däräcägä citkerüne küz uñında totalar.
Radio bazarında tatar radiolarınıñ urını äle bik yuğarı bulmasa da, alar barlıqqa kilä tora. Üsä dä toralar. Qazanda Tatarradiosı eşläp kilä, ä “Yaña ğasır” radiosı inde böten respublikanı iñli. Konkurentlıq mä’säläse waqıt eşe genä dilär alar.
Räfis Cämdixan
