Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstan häm Başqortstan kileşäme?


Soñğı yıllarda Tatarstan belän Başqortstan arasında nindider qara mäçe ütep kitüe turında işetkänsezder. Monısı ser tügel. Säbäbe – kürşe respublikada tatarlarğa mönäsäbät. Başqortstanda, tatarlar sanı, soñğı xalıq sanın alu waqıtında 900 meñgä qaldı, yäğni barlıq xalıqnıñ 24 protsentı. Şul uq waqıtta, başqort şaqtıy kütärelde- 30 protsentnı täşkil itä. Bu turıda “Azatlıq” dulqınnarında xäbärlär bulğan ide inde. Küzätüçelär, ike respublika arasındağı säyäsi häm mädäni salqınlıqnı şul sannar häm alarnıñ kilep çığu texnologiäläre arqasında dip añlatalar. Şul uq waqıtta, qara közlär kilep citüenä qaramastan, ike respublika arasında, yañarış, säyäsi yaz tösmerläre kürenä başladı. Bu könnärdä Tatarstan häm Başqortstan arasında ike yaqlı mönäsäbätlärne üsterü planı tözelde. Monı mönäsäbätlärne cılıtırğa tırışu dip añlarğa kiräkter möğayın. Qayber küzätüçelär plannar tözegän bu komissiäne kileşterü komissiäse dip tä atıy. Anı Tatarstan yağınnan akademik, tatar kongressınıñ elekkege citäkçese, Däwlät Sovetı deputatı İndus Tahirov citäkli, ä Başqortstannan Tel häm ädäbiät institutı direktorı İldus İleşov. “Azatlıq” jurnalistları qulına bu berketmäneñ quşımtası, yäğni duslıqnı yañartu buyınça çaralar planı taswirlangan käğäzlär kilep eläkte. Aña İndus Tahirov häm İldus İleşov qul quyğannar, läkin ike respublika prezident administratsiäläre başlıqları Äğzam Göbäydullin häm Radik Xäbirov imzaları kürsätelmägän. Şulay da, duslıq ceplären nığıtu buyınça nindi çaralar qaralğan soñ?

Mäsälän, Qazan häm Başqort däwlät universitetlarınıñ yubileylarında ike yaqta qatnaşaçaq. Yäğni Başqortstan, QDUnıñ 200 yıllıq yubileyena üz wäkillären bıyılnıñ noyäber ayında cibäräçäk, ä tatarstanlılar, BDUnıñ 95 yäşlegenä şulay uq noyäberdä baraçaq. Berketmädä, şulay uq, Tatarstan yağınıñ bu könnärdä Mostay Kärimneñ 85 yäş tulu uñayınnan ütäçäk tantanada, Başqortstan wäkilläreneñ Tatarstan yazuçılar berlegeneñ 70 yäşlek yubileyenda qatnaşu, Ufada Robert Miñnullin äsärlärennän torğan konsert oyıştıru, Qazanda “Federalizm häm däwlät milli säyäsäte” dip atalğan urtaq simpozium, “Qazan-Ufa” duslıq teleküpere ütkärü, yıl buyına uqu-uqıtu äsbapları belän alışu häm qayber başqa çaralar qaralğan. İñ küp çaralar kiläse yılğa planlaştırılğan. Anda, ike yaqnıñ da respublika könnäre mönäsäbäte belän, qunaq alışu, Qazanda “Duslıq moñı” tatar-başqort üzeşçännäre konsertı oyıştıru, ike respublikada da ädäbiät häm mädäniät könnäre belän almaşu, “Näwrüz” törki xalıqlar teatrı festivalen uzdıru, Tatarstanda başqort studentları, Başqortstanda isä tatar studentları könnäre ütkärü häm tağın ällä küpme çaralar uzdıru kürsätelgän. Planğa kergän çaralar arasında, tatar-başqortnıñ urtaq mirasın öyränü dä küzallana. Mäsälän, “Riza Fäxretdinov mirasında tatar häm başqort mädäniäte problemaları” dip atalğan simpozium. Monısı Ufada ütäçäk. Ä “Törki tel”, tatar häm başqort tele dialektları häm ädäbi miras” dip atalğan tügäräk östäl älegä qayda ütäçäge bilgele tügel. Bilgele bulğança, Könbatış Başqortstan tatarlarınıñ telen başqort ğalimnäre başqort teleneñ ber dialektı dip sanıylar. Kiläse yılnıñ oktäberendä ütäçäk “törki tel” tügäräk östäle, kem kemneñ dialektı digän sorawğa açıqlıq kertergä omtılu bulır inde.

Ğomumän alğanda, çaralar da küp, niätlär dä izge. İke tuğandaş xalıq arasında soñğı yıllarda uynap alğan salqın cillär betär digän ömet bar anısı. Tik käğäzgä aqqa qara belän yazılğan bu plannar ütälerme? Äytik, bu aynıñ öçençe dekadasında ike respublika mäğärif ministrlıqlarınıñ däresleklär mä’säläsenä bağışlanğan urtaq kiñäşmäse bulırğa tieş. Tatarstan mäğärif ministrlığı wäkile“Azatlıq” radiosına, Qazan äzer, tik Başqortstan yağı ğına älegä yuğarıraq citäkçelärdän kürsätmä almağan, dip belderde.

Räfis Cämdixan.

XS
SM
MD
LG