Rusiä prezidentına sorawlarnı öç jurnalist birde: berençe kanaldan Kiril Kleymenov, NTBdan Tatyana Mitkova häm Rusiä kanalınnan Nikolay Svanidze. Töp sorawlarnıñ berse, älbättä, gubernator häm respublika prezidentların saylaw tärtiben üzgärtü turında ide. Töbäk citäkçelären xalıq tarafınnan saylaw tärtiben beterü kiräklegen Putin, bu sistemanıñ tieşle däräcädä eşlämäwe belän añlattı:
Audio (Vladimir Putin)
"Вопрос – в эффективности функционирования этой системы... И когда мы говорим: «а вот в наших условиях функционируют…» – не функционируют, неэффективно функционируют."
Putin süzlärençä, berençedän, saylawlar näticäsendä xakimiätkä cinäyätçel şäxeslär kilä. İkençedän, zur aqçalı törkemnär saylaw näticäsenä yoğıntı yasıy. Öçençedän, saylanıp quyılğan citäkçelär belän federal üzäktän idarä itü awır. Nixayät, dürtençedän, mondıy xakimiät belän terrorğa qarşı tieşle däräcädä köräşep bulmıy. Putin süzlärençä, bu üzgäreşlär küptän äzerlänsä dä, Beslan faciğäse etärgeç bulğan.
Şuşı vertikal bağanası munisipal däräcägä qädär barıp citmäsme, yağni, şähär başlıqları da bilgelänep quyıla başlayaçaqmı, digän sorawğa, Putin, barısı da ixtimal, läkin älegä moña irtäräk dide. Monnan tış ul tağın Duma saylawlarında ber mandatlı okruglarnı beterü, Federatsiä şurasına gubernatorlarnı qaytaru, xoquq saqlaw sistemasın nığıtu kiräklege turında fikerlären äytte.
Tik menä milli respublikalarnı qızıqsındırğan möxim sorawlarnı 3 jurnalistnıñ berse dä, birergä kiräk tapmadı. Äytik, ägär respublika citäkçese turıdan-turı xalıq tarafınnan saylanmıy ikän, ul prezident bula alamı? Ğömümän, bu oçraqta respublika, dimäk, çiklängän külämdä bulsa da, suverenitet, yä isä respublikanıñ konstitutsiäse turında süz yörtep bulamı?
Xäyer, bu sorawlar küpmeder waqıttan üzlärennän-üzläre töşep qalırğa mömkin. Qayber belgeçlär fikerençä, Rusiädäge soñğı üzgäreşlär axır çiktä töbäklär sanın kimetüne, milli respublika digän töşençäne ğömümän beterüne küz aldında tota.
"Säyäsi jurnal" isemle basmanıñ Internet säxifäsendä şundıy proyektlarnıñ berse taswirlana. Citeşterüçe Köçlärne Öyränü Şurası dip atalğan oyışma äzerlägän ölgedä, Rusiä täbäklären erelätep, xäzerge 89 urınına 28 guberna qaldıru turında bara. Misal öçen, Tatarstan belän quşılğan Ulyan ölkäse – İdel-Çulman gubernası dip atalaçaq, ä Başqortstan belän quşılğan Irımbur ölkäse – Könyaq Ural gubernası bulaçaq. Avtorlarnıñ berse, Aleko Adamesku süzlärençä, Rusiäneñ yaña xaritasın sızğanda, berençe näübättä iqtisadi, annarı territorial, soñnan sotsial, häm soñğı näübättä genä, milli-mädäni üzençäleklärne iskä alırğa kiräk.
Mondıy proyektlar inde küp buldı, monısı da ğalimnärneñ çirattağı fänni icatı ğına diärgä bulır ide. Ämmä Adamesku üze äytüençä, zamanında 7 okrug buldırunı näq menä alar täqdim itkän bulğan, häm bu reformanıñ berençe genä öleşe bulğan. Xäzer, ikençe öleşen başlarğa waqıt.
-Ali Gilmi
Audio (Vladimir Putin)
"Вопрос – в эффективности функционирования этой системы... И когда мы говорим: «а вот в наших условиях функционируют…» – не функционируют, неэффективно функционируют."
Putin süzlärençä, berençedän, saylawlar näticäsendä xakimiätkä cinäyätçel şäxeslär kilä. İkençedän, zur aqçalı törkemnär saylaw näticäsenä yoğıntı yasıy. Öçençedän, saylanıp quyılğan citäkçelär belän federal üzäktän idarä itü awır. Nixayät, dürtençedän, mondıy xakimiät belän terrorğa qarşı tieşle däräcädä köräşep bulmıy. Putin süzlärençä, bu üzgäreşlär küptän äzerlänsä dä, Beslan faciğäse etärgeç bulğan.
Şuşı vertikal bağanası munisipal däräcägä qädär barıp citmäsme, yağni, şähär başlıqları da bilgelänep quyıla başlayaçaqmı, digän sorawğa, Putin, barısı da ixtimal, läkin älegä moña irtäräk dide. Monnan tış ul tağın Duma saylawlarında ber mandatlı okruglarnı beterü, Federatsiä şurasına gubernatorlarnı qaytaru, xoquq saqlaw sistemasın nığıtu kiräklege turında fikerlären äytte.
Tik menä milli respublikalarnı qızıqsındırğan möxim sorawlarnı 3 jurnalistnıñ berse dä, birergä kiräk tapmadı. Äytik, ägär respublika citäkçese turıdan-turı xalıq tarafınnan saylanmıy ikän, ul prezident bula alamı? Ğömümän, bu oçraqta respublika, dimäk, çiklängän külämdä bulsa da, suverenitet, yä isä respublikanıñ konstitutsiäse turında süz yörtep bulamı?
Xäyer, bu sorawlar küpmeder waqıttan üzlärennän-üzläre töşep qalırğa mömkin. Qayber belgeçlär fikerençä, Rusiädäge soñğı üzgäreşlär axır çiktä töbäklär sanın kimetüne, milli respublika digän töşençäne ğömümän beterüne küz aldında tota.
"Säyäsi jurnal" isemle basmanıñ Internet säxifäsendä şundıy proyektlarnıñ berse taswirlana. Citeşterüçe Köçlärne Öyränü Şurası dip atalğan oyışma äzerlägän ölgedä, Rusiä täbäklären erelätep, xäzerge 89 urınına 28 guberna qaldıru turında bara. Misal öçen, Tatarstan belän quşılğan Ulyan ölkäse – İdel-Çulman gubernası dip atalaçaq, ä Başqortstan belän quşılğan Irımbur ölkäse – Könyaq Ural gubernası bulaçaq. Avtorlarnıñ berse, Aleko Adamesku süzlärençä, Rusiäneñ yaña xaritasın sızğanda, berençe näübättä iqtisadi, annarı territorial, soñnan sotsial, häm soñğı näübättä genä, milli-mädäni üzençäleklärne iskä alırğa kiräk.
Mondıy proyektlar inde küp buldı, monısı da ğalimnärneñ çirattağı fänni icatı ğına diärgä bulır ide. Ämmä Adamesku üze äytüençä, zamanında 7 okrug buldırunı näq menä alar täqdim itkän bulğan, häm bu reformanıñ berençe genä öleşe bulğan. Xäzer, ikençe öleşen başlarğa waqıt.
-Ali Gilmi