Bu könnärdä Tatarstanda Aleksey Kara-Murza, Emil' Pain, Aleksandr Sogomonov, Nikolay Medvedev kebek ğalimnär häm säyäsätçelär bulıp kittelär. Bolar barısı da Rusiä federal däwlät bulırğa, milli respublikalar yäşärgä tieş digän fikerlärdä torğan ğalimnär häm säyäsätçelär. Ni eşläp Tatarstan da yörilär soñ äle alar. Eş şunda ki, bu könnärdä Tatarstanda Açıq säyäsät mäktäbe eşli başladı. Älegä qädär Rusiäneñ 26 töbägendä eşläp kilgän Açıq säyäsät mäktäbe Qazanğa da kilep citte. Berençe eş itep ike kön buyına 50ләп yäş tatarstanlılar öçen seminar-sessiä uzdırdı. Qızıqsınuçılar öçen şunısın da äytep ütärgä kiräk, Açıq säyäsät mäktäbe ideyäse mäğlüm eşmäkär Xodorkovskiy tarafınnan kütärelgän bulğan. Häm başlanğıç çorda anıñ finans yärdäme belän başqarılğan da. Xäzerge waqıtta ul Mäskäwdä tikşerü izolyatorında utırsa da, küräseñ başlağan eşen däwam itüçe kadrları qalğan. Kem äytmeşli, keşe üze bulmasa da, eze qala. Bügenge köndä mäktäp “Açıq Rossiä”dip atalğan fond tarafınnan oyıştırıla.
Federalizm häm regional' säyäsät dip atalğan seminar ike kön däwam itte. Bu federalizm turında leksiälär uqu ğına tügel, ike yaqlı master-klasslar formasında da bardı. Yäğni ğalim-politologlar tarafınnan dönyada demokratiä, federalizm nigezläre häm Rusiädäge wäzğyät. Latin yazuın tıyuğa reaksiä. Respublikalar beterelü ixtimalı, Rusiäne federalizmnan çigengän oçraqta närsä kötä, şul mä’sälälär qaraldı. Qatnaşuçılar da, çığış yasawçılar da, Federalizm äle ul demokratiä digän süz tügel, läkin Rusiädä federalizm beterelsä- demokratiä dä betäçäk digän fikerdä toralar.
Seminarda “Federal' häm milli säyäsät buyınça bäxäsle mäsälälär” digän tügäräk östäl qaralğan ide. “Rusiädä federalizm. Alda närsä kötä?” iseme astında sessiä häm başqa çaralar uzdı. “Ğömümtöbäk strategiäse häm töbäk patriotizmı” dip atalğan sessiäne tanılğan fälsäfäçe Aleksey Kara-Murza alıp bardı. Bügenge Rusiä säyäsäten kisken tänqitläp ul, xakimiättä buluçılarnıñ grajdannar turında, liberalizm xaqında ni uylawların citkerde. Häm Rusiä xakimiäteneñ mondıy mantıyğına qarşı, liberal' qimmätlärdä yäşäwçe ildä wäzğıät niçegräk ikänen dä añlatıp birde.
Tatarstannıñ Açıq säyäsät mäktäbe seminarında süz nigezdä federal' mönäsäbätlär häm Rusiäneñ demokratiäneñ torışı turında bardı. Mäskäwdä kilgän qunaqlar, Tatarstan bügenge köndä Rusiädä federalizm saqlanışında äydäp baruçı bulıp tora, bez Tatarstanğa zur iğtibar birep torabız dip belderdelär. Ä Açıq säyäsät mäktäbenä kilgändä, ul 50 uquçını ber yıl däwamında uqıtaçaq. Tağın ber fakt, mäktäptä uquçı ille keşe arasında, “Berdäm Rusiä” partiäseneñ Tatarstan bülekçäse wäkilläre küp buluı iğtibarnı cälep itä. Tatar millätçeläre, Rusiäneñ bügenge şartlarında tatar yañarışa dip yörgännär genä yuq däräcäsendä. Säyäsi belem, küzallaw, qaraş alarğa da kiräkter bit. Ä Açıq säyäsät mäktäbendä “Yaña sivilizatsiä”, “Grajdanlıq cämğiäte” kebek başqa uqular da oyıştıru qaralğan.
Rafis Cämdixan
