Rusiäneñ Ukraina belän tarixi bäyläneşlären, kürşe-qärdäşlegen berkem dä şik astına quyarğa cıyınmıy. Ämmä Mäskäwneñ Ukrainadağı saylawlarğa tupas räweştä tıqşınuın belgeçlär, ber tawıştan diärlek, soñğı berniçä yılda tışqı säyäsättä iñ zur xata dip bäyäli. Beryaqtan Rusiä prezidentı Vladimir Putin, Yevropa illären Ukraina eşlärenä tıqşınmasqa çaqıra. İkençe yaqtan, üze näq menä şunı eşli. Kreml baştan uq namzätlärneñ bersen, premier-ministr Viktor Yanukoviçnı yaqlap çıqtı. Aña äyrdäm itü öçen Kievka tanılğan polittexnologlar cibärelde. Putin üze berençe häm ikençe turlar aldınnan Ukrainağa ike säfär yasadı. Tawış birüneñ ikençe könendä ük, Üzäk saylaw komissiä näticälären kötep tormıyça, Yanukoviçnı ciñüe belän qotladı. Tik menä näticälär Mäskäw telägänçä bulıp çıqmadı. Çit il küzätüçeläre çamadan tış xärämläşülärgä tänqit belderde. Yözlägän meñ Ukraina watandaşı oppozitsiä namzäte Viktor Yuçenkonı yaqlap Kiev uramnarına çıqtı. Ukraina xättä ikegä bülenü qurqınıçı astında qaldı. Küp kenä belgeçlär fikerençä, Mäskäwneñ şuşı tupas säyäsäte Rusiäneñ üz mänfäğätlärenä dä zur orım bulıp tora. Dumadağı bäysez deputat Vladimir Rıjkov süzlärençä, Putin bu säyäsäte belän Ukraina xalqınıñ yartısın çitläşterde, näticädä bu töbäktä Mäskäwneñ urının xäzer Polşa ala:
Audio (Vladimir Rıjkov)
"Minemçä, Rusiä üz mänfäğätenä zur zıyan kiterde. Xäzer Ukrainanıñ kimendä yartısı bezne köndäş dip sanıy. Monnan tış Rusiä aradaşçı bulu xoquqın yuğalttı. Bu urınnı Kvasnevski aldı. Rusiä andıy aradaşçı bula almıy, çönki ul namzätneñ bersez ciñü belän qotlap ölgerde."
Zamanında Boris Yeltsinnıñ kiñäşçese bulğan Georgy Satarov süzlärençä, xalıqara mönäsäbätlärdä, bigräk tä saylawlar waqıtında, çittä toru xäyerleräk digän yazılmağan qanun bar. Putin şuşı qanunnı bozıp, BDB illäre genä tügel, Könbatış belän dä kierenkelek tudırdı. Bu Rusiäneñ tışqı säyäsätendä zur ciñelü di, Georgy Satarov:
Audio (Georgy Satarov)
"Bu çın mäğnädä başqa ilneñ eşlärenä tıqşınu buldı. Näticädä, BDB illäre belän mönäsäbätlär awıraya, alar üz däwlätçegen xörmät itä häm mondıy tıqşınularnı yaratmıy. İkençedän, bu Könbatışta da Rusiägä qarata şik uyattı."
Rusiäneñ oppozitsiädäge Yabloko firqäse citäkçese Grigory Yavlinsky süzlärençä, Mäskäw Ukrainada üzeneñ "bülgälä häm xakimlek it" digän säyäsäten qullandı häm xäzer quş tırnaqlar eçendä şunıñ uñışın cıya:
Audio (Grigory Yavlinsky)
"Rusiäneñ politexnologları da, iñ yuğarı räsmiläre dä Ukrainada provakatsion säyäsät alıp bardı. Alar başqa ilneñ eşenä tıqşındı, Ukrainada Könçığış häm Könbatış digän yasalma büleneş uylap çığardı. Rusiä şularnıñ bersen yaqlıy dip örketep, bu ike öleşne ber-berse belän bäreşterergä tırıştı."
Rusiä polittexnologları töp başına utıruların üzläre dä añladı sıman, xäzer Ukrainadağı xällärdän aqrınlap çitläşä başladılar. İngliz telendä çığa torğan Moscow Times gäziteneñ bügenge sanında şundıy texnologlarnıñ berse, Sergei Markov, ciñep çığa almağan öçen Yanukoviçnıñ üzen ğäyepli, anıñ yäş çağında ike tapqır törmädä utırıp çıqqanın, erätläp notıq ta söyli belmäwen telgä ala. Östäwenä Markov, Ukraina politexnologları bezgä irkenläp eşlärgä mömkinlek birmäde dip aqlana.
Qısqası, şundıy täesir qala: xäzer Mäskäw Ukrainada kilep tuğan, ä küplär fikerençä, üze tudırğan wazğiättän qorı çığu yulların ezli.
-Ali Gilmi
Audio (Vladimir Rıjkov)
"Minemçä, Rusiä üz mänfäğätenä zur zıyan kiterde. Xäzer Ukrainanıñ kimendä yartısı bezne köndäş dip sanıy. Monnan tış Rusiä aradaşçı bulu xoquqın yuğalttı. Bu urınnı Kvasnevski aldı. Rusiä andıy aradaşçı bula almıy, çönki ul namzätneñ bersez ciñü belän qotlap ölgerde."
Zamanında Boris Yeltsinnıñ kiñäşçese bulğan Georgy Satarov süzlärençä, xalıqara mönäsäbätlärdä, bigräk tä saylawlar waqıtında, çittä toru xäyerleräk digän yazılmağan qanun bar. Putin şuşı qanunnı bozıp, BDB illäre genä tügel, Könbatış belän dä kierenkelek tudırdı. Bu Rusiäneñ tışqı säyäsätendä zur ciñelü di, Georgy Satarov:
Audio (Georgy Satarov)
"Bu çın mäğnädä başqa ilneñ eşlärenä tıqşınu buldı. Näticädä, BDB illäre belän mönäsäbätlär awıraya, alar üz däwlätçegen xörmät itä häm mondıy tıqşınularnı yaratmıy. İkençedän, bu Könbatışta da Rusiägä qarata şik uyattı."
Rusiäneñ oppozitsiädäge Yabloko firqäse citäkçese Grigory Yavlinsky süzlärençä, Mäskäw Ukrainada üzeneñ "bülgälä häm xakimlek it" digän säyäsäten qullandı häm xäzer quş tırnaqlar eçendä şunıñ uñışın cıya:
Audio (Grigory Yavlinsky)
"Rusiäneñ politexnologları da, iñ yuğarı räsmiläre dä Ukrainada provakatsion säyäsät alıp bardı. Alar başqa ilneñ eşenä tıqşındı, Ukrainada Könçığış häm Könbatış digän yasalma büleneş uylap çığardı. Rusiä şularnıñ bersen yaqlıy dip örketep, bu ike öleşne ber-berse belän bäreşterergä tırıştı."
Rusiä polittexnologları töp başına utıruların üzläre dä añladı sıman, xäzer Ukrainadağı xällärdän aqrınlap çitläşä başladılar. İngliz telendä çığa torğan Moscow Times gäziteneñ bügenge sanında şundıy texnologlarnıñ berse, Sergei Markov, ciñep çığa almağan öçen Yanukoviçnıñ üzen ğäyepli, anıñ yäş çağında ike tapqır törmädä utırıp çıqqanın, erätläp notıq ta söyli belmäwen telgä ala. Östäwenä Markov, Ukraina politexnologları bezgä irkenläp eşlärgä mömkinlek birmäde dip aqlana.
Qısqası, şundıy täesir qala: xäzer Mäskäw Ukrainada kilep tuğan, ä küplär fikerençä, üze tudırğan wazğiättän qorı çığu yulların ezli.
-Ali Gilmi