Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiä: tınıç qına federatsiä belän xuşlaşumı?


Rusiä prezidentı Vladimir Putin, ildä ölkä citäkçelären häm respublika başlıqların xalıq tarafınnan saylawnı betergän qanunnı imzaladı. İldäge liberallar ğına tügel, xätta kommunistlar häm abruylı xoquq belgeçläre dä Mäskäw Kremleneñ şuşı ğämälen demokratiädän çitläşügä iltkän adım dip bäyäli. Başta monı terrorğa qarşı köräşne köçäytü zarurlığı belän añlatqan Putin xäzer xakimiatne üzäkläşterü Rusiäne berböten kileş saqlaw öçen kiräk dip belderä.

Yäkşämbedän başlap Rusiä federativ däwlät buludan tuqtadı - Vladimir Putinneñ töbäk citäkçelären saylıysı urınğa, alarnı Mäskäwdän täqdim itü turındağı qanunnı imzalawın qayberäwlär şulay bäyäli. Respiblika häm ölkä başlıqları xäzer tieşle töbäkneñ qanunçığaru organı tarafınnan bilgelänsä dä, alarnı Rusiä prezidentı üze täqdim itä häm anıñ nämzätläre töbäktä ike märtäbä kire qağılsa häm ikeyaqlı kiñäşläşülär bernindi näticägä dä kitermäsä, prezident cirle parlamentnı tarata ğına. Şuşı qanunnı tänqitläwçelär ul Rusiäne kire sovet çorına qaytara, häm ilneñ un yıldan artıq irekle federatsiä tözü tırışlıqların tämam yuqqa çığara dip belderä. Rusiä konstitutsiäsendä il federativ däwlät bularaq bilgelänä häm näq menä 12-nçe dikäbrdä, yäğni Rusiä Konstitutsiä könen bäyräm itkändä prezident Putin şuşı qanunğa qul quya. İldäge liberal köçlär monı äçe qahqahä bularaq qabul itä, şul uq yäkşämbedä liberal'' köçlärneñ Mäskäwdä uzğan oçraşuında mäğlüm Boris Nemtsov avtoritar xakimiatneñ nığıy baruı qarşında bar demokratlarnı berläşügä öndäde.

Audio, Boris Nemtsov

"Soraw bulıp şul tora, Rusiädäge sivil cämğiat bez şul xätle qatı köräş näticäsendä ireşkän ireklek wä demokratiäne yaqlıy alrmı? Cawap isä, demokratik köçlärneñ xäzerge tarqawlığınnan qotıla alu-almawına bäyle" di Boris Nemtsov. Anıñ şuşı fikere belän ikençe ber liberal, Grigoriy Yavlinski dä kileşä, anıñ süzlärençä, Rusiäneñ xäzerge xakimnäre demokratiägä inanğan keşelär tügel, demokratiäneñ möhim buluın alarğa xalıq üze häm oppozitsiä citkerergä tieş. Ämma Nemtsovnıñ da, Yavlinskineñ dä partiäläre saylawlarda tieşle yaqlaw qazana almadı, alar xäzer ğomumän Dumağa da kermi. Şul uq yäkşämbedä Mäskäwneñ ikençe ber urınında prezident Putinne yaqlağan "İduçie vmeste" xäräkäte tarafdarları cıyıldı, alarnıñ citäkçese Vasiliy Yakimenko üz cıyınına 18 meñläp keşe kilde dip belderep, Yavlinski belän Nemtsovqa mondıyraq süzlär äytte:

Audio, Vasiliy Yakimenko

"Ägär dä qayadır kemneder wäkillek itäm dip sanağan 18 keşe cıyıla ikän, biredäge 18 meñ alarğa, "yuq, sez berkemne dä wäkillek itmisez, xalıq bezneñ belän" dip äytergä tieş di Kreml'' oyıştırğan "İdusçie vmeste" xäräkäte citäkçese. Hollandiädäge RAND Europe üzägendä eşläwçe Rusiä belgeçe Stephan De Spiegeleire, Putin imzalağan qanunnıñ federatsiä sanalğan ildä xakimiat balansın bozuın xoquq belgeçläre tänqitläsä dä, aña qarşı açıqtan-açıq çığuçı yuq, xätta Konstitutsiä Mäxkämäse dä däşmi, di.

Audio, Stephan De Spiegeleire

"Bu Rusiä Konstitutsiän şul xätle tupas bozu ki, hiç yuğı inde Konstitutsiä Mäxkämäseneñ niçek tä bulsa tänqit belän çığuın kötärgä mömkin ide. Läkin alar monı eşlämi" di Rusiä belgeçe. Mänfäğätlärenä turıdan-turı qağılğan töbäk citäkçeläre qarşı çıqmıy utıra häm şulay itep, Kreml''neñ xakimiatne üzäkläşterü omtılışlarına berkem dä kirtä quya almıy bulıp çığa. Şuña da küplär, Rusiä federativ däwlät bularaq yäşäwdän tuqtadı dip isäpli.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG