Accessibility links

Кайнар хәбәр

Könyaq Aziädä cir teträwe häm tsunami häläkäte


Sonğı 40yılnıñ in zur zilzeläse näticäsendä xasıyl bulğan tsunami-köçle dulqınnnar Hindistannan alıp İndoneziägä qädär 20meñnnän artıq keşene üterde häm ülüçülär sanı tağı da artaçaq dip kötelä. Yuğalğan meñnärçä keşene dinegzdä ezläw däwam itä. BMOsı töbäktä törle çirlär qurqınıçı bar dip yanıy aşığıç yardäm cibärelüen sorıy.

Yäkşämbedä İndoneziä utrawı Sumatra yaqınında dingez töbendä Richter şkalası belän äytkändä 8.9 köçendäge cir teträwe näticäsendä xasıyl bulğan tsunami-däw dulqınnar Sri Lanka, Hindistan, İndoneziä, Maldiv utrawları Burma(Mynamar) häm Maläziä yarlarına kiterep suqtı . 10meterdan da zurıraq dulqınnar yar buylarındağı yortlarnı maşinalarnı , dingezdäge balıqçı köymäläre, şulayuq plajlarda yal itep yatqan keşelärne östäräp alıp kitte Sri lankada häläkättän qotılğan awstralialı turist başınnan ütkänne bolay dip añlattı (audio) Säğätlär dä sikundlar da bula ala. Här xäldä 20sikund waqıt ütkänder. Äytä almim. Su köçe mine kabin eçenä ırğıttı . Min andağı äyberlärgä totınıp qalırğa tırışsam da , ikençe ber kabinğa ırğıtıldım. Sular kitkändä bu kabinnarnıñ barısı da cimerelgän ide Dulqınnar yarlarda yal itüçe könbatış keşelären dä dä , yarlı awıl xalqın da dingezdäge balıqçılarnı saylanmıy alıp kitte.Ülüçülär arasında Tailand patşasınıñ 21 yäşlek onığı da bar. Ul su çanğısında şuğanda ülgän. Qayber urınnnarda eçü öçen çista su da yuq. Bmosı töbäkkä aşığıç yardäm cibärergä sorıy. Malarya, eç kitüe kebek çirlär qurqınıçı turında belderä.Küp kenä illär yardäm wağdä itte Xalıqara Qızıl Xaç Oyışması altı yarım million dollarlıq aşığıç yardäm öçen möräcäğät yasadı . Töbäktäge bigräk tä yarlı illär xalıqları bu häläkätneñ täsiren ozaq waqıt xis itäçäk.20meñnän artıq keşe häläk buldı häm bu san artaçaq dip belderelä Şul qädär küp keşe ülergä tieşme ide? Sumatra häm tirä yaqtağı utrawlarğa dulqınnar zilzelädän soñ ber niçä minut ütkäç tä kilep citte. Ämma Hind Okeanında Tın Okeandağı kebek kisätü çeltäre bulsa ide yıraqraqtağı illärgä yanağan häläkät turında xabär itep, xalıqnı evakuatsiäläw mömkin bulır ide. Tın Okeanında Honoluluda tsunami kisätü üzäge belgeçläre cir teträwennän soñ 15minut ütkäç tä 26ilgä şulsanda Tailand häm İndoneziägä Sumatradağı qatı teträwdän soñ bälkim dä bik köçle dulqınnar xasıyl bulaçaq dip kisätü cibärgännär .BMOsı ximäyäsendäge Xalıqara Tsunami Mäğlümät üzäge direktorı Dr laura Kong bu mäğlümätne Oken aşa yıraqtağı illärgä tizlektä ireşterü çarası yuq ide , Hind Okenanında qurqınçlı urınnarda urnaşqan illärgä aşığıç şaltıratular yasalsa da moñı älbättä aldan äzerlängän aşığıç plan kebek ğämälgä quyıp bulmıy di. Laura Kong tın Okeanında tsunamilär yış bulsa da başqa cirdä bik siräk xäl şulay da bu qurqınıçnı räsmilärgä häm xalıqqa añlatıp birü şart digän qaraşta.Tsunami dingez astındağı cir teträwe, cir şuışuı näticäsendä xasıyl bulğan dulqınnar häm alar meñnnärçä kilometrnı xärbi oçqıç tizlegendä ütep yarlarğa kilep bärelä. Winnipegtağı Manitoba Universitetınnan dr Tad Murty häm başqa belgeçlär tsunami şundıy tizlektä barsa da şunduq yasalğan kisätü xalıqnı evakuatsiläw mömkinçelegen birä dip belderä. Hind Okeanında tsunami berençe märtäbä bulğan xäl tügel 1945nçe yılda Hindistanda Bombay yaqınında yözlärçä keşe häläk bulğan ide . Älege Bangladeşta Bengal Qultığında 1762nçe yılda tsunami häläkäte buluı belenä .BMOnıñ Xalıqara Okeanologlar Komisiäseneñ iyün cıyınında Hind Okeanında tsunami qurqınıçı bar häm anıñ üzeneñ kisätü sisteması bulırğa tieş digän qarar qabul itelsä dä, Dr Murty Tailand, Maläziä häm töbäktäge başqa illär tsunamigä Tın Okeanı probleması dip qarıy , bälkim bu tragediädän soñ fikerläre üzgärer dip äytte .Belgeç su astında cer teträwe 6yarım baldan köçleräk bulsa protsess başlana , ägär dä okeannıñ reaksiä kürsätüe turında ber genä işarä bulsa da kisätü şunduq birelä, tsunami säbäple ber keşe dä ülergä tieş tügel di dr Murty . Tsunaminı aldan äytep bula Sumatra yaqınındağı cir teträwennnän soñ dulqınnar Hindistanğa barıp citkönçe 4 säğät waqıt ütkän ,bu xalıqnı evakuatsiäläw öçen citärlek waqıt färidä xämit
XS
SM
MD
LG