Accessibility links

Кайнар хәбәр

Säyäsi zolım qorbanı Nikolay Sedukov häm Latin imlası mäsäläsen Strassburg Mäxkamäsenä birgän Çulpan Bolğarıy


Bügenge programmabızda sezgä 80-nçe yıllar urtalarında säyäsi repressiä qorbanı bulğan häm äle dä üz xoquqların torğızu öçen köräşergä mäcbür millättäşebez Nikolay Sedukov, Yewropa Şurasınıñ keşe xoquqları mäxkamäse häm tıñlawçılarıbızğa inde yaxşı mäğlüm Latin imlası mäsäläsen şul mäkxamägä kütärergä tırışuçı Çulpan Bolğarıy turında söylärbez.

Tatarstanda yäşäwçe millättäşebez Nikolay Sedukov qayber tıñlawçılarıbızğa bälki beraz tanıştır. Berniçä yıl elek ul üzen Tatarstan prezidentlığına namzät bularaq täqdim itkän ide, soñraq anıñ namzätlär isemlegendä terkälmäwe mäğlüm buldı. Ämma bügen süz Nikolay Sedukov yazmışındağı bötenläy başqa waqıyğalar turında barır. Eş şunda ki, ul üzgärtep qoru çorı başında, 1985-nçe yılda säyäsi repressiägä eläkkän. Berniçä yıldan soñ Sedukov reabilitatsiägä ireşsä dä äle haman üz xoquqların tulısınça torğıza almıy. Şuña kürä ul haman da üzen tulısınça reabilitatsiälängän dip isäplämi häm köräşne däwam itä. Xörmätle tıñlawçılar Rimzil Wäli bezne Nikolay Sedukov belän yaqınnanraq tanıştıra.

(Audio)

Nikolay Sedukov belän Azatlıqnıñ Qazan studiäsendä Rimzil Wäli söyläşte. Şunısın äytep ütärgä kiräk, Strassburgtağı Yewropa Şurasınıñ keşe xoquqları mäxkamäse belän eş alıp baru öçen şaqtıy küp şartlarnı ütäw zarur. Yewropa mäxkamäsenä möräcäğät itü turında süz kütärgändä şunı istä totarğa kiräk. Ämma ul şartlar ütälmäslek tügel. Bu mäxkamä niçek eşli soñ? Bügenge tapşıruıbızda beraz şul mäs''älägä dä tuqtalıp kitärgä buldıq. Bu mäxkamä Keşe Xoquqları turındağı Yewropa Konvensiäsendä garantiälängän xoquqlar bozıla dip isäpläwçe keşelärneñ möräcäğätlären qarıy. Bu konvensiä Yewropadağı küp kenä däwlätlärneñ qayber töp xoquqlarnı saqlarğa yöklämä aluı turındağı xalıqara kileşü bulıp tora. Qaysı xoquqlarnıñ saqlanu turında şul konvensiädä häm aña bäyle protokollarda yazılğan. Ägär keşe üzeneñ andağı ber yäki kübräk xoquqları bozılğan dip isäpli ikän Strassburg mäxkamäsenä möräcäğät itä ala. Mäxkamä barı tik Konvensiädä yäki anıñ protokollarında terkälgän xoquqlarnıñ bozıluı turındağı häm däwlätkä, xakimiätlärgä qarşı ğarizalarnı ğına qarıy ala. Rusiä bu Konvensiägä häm anıñ qayber protokollarına 1998-nçe yılda quşıldı, ämma qayber protokollarğa quşılmadı. Ayırım oyışmalarğa yäki keşelärgä qarşı ğarizalar qabul itelmi. Strassburg Mäxkamäse barı tik sez xoquqığız bozılğan ildäge mömkin bulğan mäxkamälärne ütep xoquqıñnı torğızuğa ireşä almağan oçraqta ğına sezneñ möräcäğätne qabul itä. Hä ul mäxkamälärneñ soñğısınnan soñ 6 aydan artıq waqıt ütmägän bulırğa tieş. Şuña kürä başta xoquqıñnı ilneñ üzendäge mäxkamälärdä yaqlaw, Yuğarı Mäxkamägä tikle barıp citü kitäk. Häm ildäge mäxkamälär belän eş itkändä protsessual'' qağiädlärneñ ütälüe zarur. Ägär dä ber mäxkamä qararı belän riza bulmawığız turında apelyatsion möräcäğätegez tieşle waqıttan soñraq bulğan ikän, ul oçraqta Yewropa mäxkamäse dä sezneñ möräcäğätne qabul itä almıy. Strassburgtağı mäxkamägä möräcäğät itü öçen başqa küp kenä şartlar häm taläplär bar. Bu eşneñ tärtibe, Yewropa Keşe xoquqları konvensiäse häm protokolları belän İnternetta, xoquq yaqlaw oyışmalarında, kitapxanälärdä tanışu, täfsille mäğlümät alu mömkin.

Strassburg Mäxkamäsendä Latin İmlası mäsäläse

Bügen bez sezne Yewropa Mäxkamäsenä möräcäğät itkän, Peterburda yäşäwçe millättäşebez Çulpan Bolğarıy eşe belän tanıştırabız. Rusiädä däwlät tellären barı tik kiril yazuına ğına nigezläw turında qanun çığu belän bu mäs''äläne xalıqara mäxkamägä tapşıru turında süzlär küp bulsa da, älegä kemneñ dä bulsa monıñ belän şöğellänüe bezgä mäğlüm tügel ide. Ä Çulpan abıy inde bu eşne küptännän alıp bara ikän. Anıñ turında Azatlıqnıñ Piterburdağı xäbärçese Gölzada Kamalova söyli.

(Audio)

Xörmätle tıñlawçılar Strassburg mäxkamäsendä Çulpan Bolğarıynıñ eşe niçek baruı turında bez sezgä xäbär itep torırbız. Ä kiläse tapşırubızda bez bu mäs''älägä, yäğni Latin yazuına küçüdäge qarşılıqlar, alarnı niçek ütü mömkinlekläre häm bu mäs''äläneñ Strassburgtağı keşe xoquqları mäxkamäsendä qaralu mömkinlekläre turında süz alıp alıp barırbız, xoquq belgeçläreneñ fikerläre belän tanışırbız. Bu turıda sezneñ dä fiker täqdimnäregez bulsa bezgä xat yazığız yäki şaltıratığız.

Naif Aqmal, Praga

бәйле язмалар

XS
SM
MD
LG