Accessibility links

Wall Street Journal: Putin demokrat ta reformaçı da tügel


Rusiä prezidentı Andrey İllarionovnıñ süzlären yörägenä awır aldı. Putinnıñ ölkän iqtisadıy kiñäşçese cämäğätçelek aldında üz citäkçesen tänqitlägännän soñ Kreml'' artıq näzäqätlänep tormıy ğına aña cäza birde. Turı äytüe arqasında İllarionov Cidelek häm Rusiä oyışmasındağı Rusiä wäkile wazıyfasınnan qolaq qaqtı. Putinnıñ qolağı da annan citkä borıldı. Xäyer bu ällä ni üzgäreşkä kitermäyäçäk. Çönki bolay da Putin anıñ kiñäşlären bik tıñlamıy ide kebek. Hiçşiksez Putin anıñ Rusiädä qanunğa nigezlängän irekle bazar iqtisadı qoru kiräklege turındağı kiñäşenä qolaq salmadı. Kreml''däge elekke KGB keşeläre anıñ äytkännären açıqtan açıq kire qağa ide.

Ütkännärgä qarağanda, İllarionovnıñ kiñäşçe buluı Putin küñele belän bazar iqtisadı yaqlı reformator digän yalğış fikerne quätläwçe uñaylı aqlanu çarası buldı. Berara Rusiädä tärräqiät buldı. Salımnar kimetelde, bürokratiä dä kimede. Ämma bu üzgäreşlär artında Yeltsin çorınnan qalğan elekke premyer-ministr Mixail Kasyanov häm elekke prezident idaräse başlığı Andrey Voloşin tora ide. Ämma ikençe prezidentlıq möddätenä kereşkändä bu reformaçılar quıldı häm Putin üzeneñ çın yözen kürsätä başladı.

İllarionovnıñ açıq çığışı çın Vladimir Putinnı yäşerüçe bitlekne açtı. Uzğan ayda Kreml'' Yukosnı köpä-köndez talaw eşenä noqta quydı. Bu waqıyğa başqaları belän bergä, Putin Rusiäsendä qanun xakimiätenä häm milek xoquqlarına bernindi mömkinleklär qaldırılmawın kürsätte. Xökümätkä urtaqul citäkçelär tuldı. Bürokratiä häm korrupsiä yañadan arta baruçı problemağa äwerelde. Neft'' bäyäläreneñ yuğarı buluınnan fayda kütergä tieşle iqtisadıy üseş aqırınaya bara. 2003-nçe yılda ul 7.3% bulsa bıyıl 3%qa qına qalırğa mömkin.

İllarionov cämäğätçelek aldındağı çığışında quätle bäysez matbuğatı häm oppozitsiäse bulmağan ildä prezident Putinğa şaqtıy kisken ğäyepläwlär belderde. Matbuğat oçraşuında ul Yukos milken tartıp alunı xosusıy milekne däwlätkä küçerü maqsatında ğäcäyep sälätsez häm belemsez keşelär tarafınnan başqarılğan yıl aferası dip atadı.

Ul Kreml''neñ Ukrainada xärämläşüle saylawlar aşa üz keşesen xakimiätkä quyu maqsatındağı uñışsız omtılışlarınnan kölde. Putinnıñ xakimiätne üzäkläşterü maqsatında oyıştırılğan tırışlıqların iqtisadıy yaqtan tänqitläde. Tormışnıñ barlıq ölkälärendä konkurensiäneñ çiklängän buluı barı ber närsägä genä, torğınlıqqa ğına kiterä dide İllarionov.

Anıñ bu çığışı säyäsi maqsattanmı yäki açu çıqqannanmı ikänen bez belmibez. Ämma monıñ näticäse nindi bulaçağı aldan bilgele ide. Ämma beryaqtan qarağanda anıñ şulay quştırnaqlar eçendä "yalğış yulğa" basuın xuplarğa kiräk. Bu Putin turında küptännän kilgän yalğış qaraşlarnı beterergä tieş. Rusiä citäkçese demokrat ta reformaçı da tügel. Bu şulay uq Rusiädäge qayber ambitsiäle keşelärneñ, Putinğa qarşı kütärelergä häm köräşergä waqıt citte dip uylawların kürsätä. İllarionovnı xuplawlar barı Rusiä liberalları ğına bulmasqa da da mömkin. Soñğı tikşerenülärgä qarağanda Rusiälelär arasında Rusiä barğan yulnı xuplamawçılar sanı arta bara.
XS
SM
MD
LG