Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatar Bazarı [ yaña tapşıru ]


Qazan üzeneñ meñ yıllığına ayaq bastı. Ber uylasañ, öyeñdä bäyräm bulu äybät inde ul. Läkin medal''neñ ikençe yağı da bar. Ul xalıq kön-küreşe. Şähärne Awrupa yuğarılığında yasıybız dip, xalıq kesäsenä şaqtıy summağa suğa bu digän fiker dä bar. Soñğı könnärdä Azatlıqnıñ Qazan byurosına bulğan şaltıratular şul xaqta söyli. Alar taşlamalar beterelügä, kommunal'' tüläwlär artqanğa zarlanalar. Läkin şaqtıyı bazarlar öçen borçıla. Çınlap ta, qazanda ber-ber artlı bazarlar yabıla tora. Menä ber tıñlawçıbız, Asiä Şäymurzina ni söyli:

Bügen şundıy xäl küzätelä, zur-zup kibetlär açırğa, tözergä omtılalar. Älbättä bu bik matur, yörergä dä caylı. Läkin bezneñ kebek ğadi xalıqnıñ kesäsenä yatışmıy inde. Äytik, kolxoz bazarın alıyq. Böten qazannıñ ğadi xalqı şunnan rizığın alğan, şunnan kiengän. Xäzer üzebezneñ ike tienlek xezmät xaqına şul uq bazar äyberen ike qat qimmätkäräk gipermarkettan alırğa tieş bulabız.

Qazanda bazarlar yabılu tarixı inde berniçä ay bara. Qaysısı tözekländerelüne säbäp itep yabıla, qaysısı bötenläy yuq itelü aldında tora. Dekaberdä, şundıy bazarlarnıñ berse, Qazannıñ Adoratskiy uramındağı bazar yabılırğa torğanda, anda satu itüçelär, şul tirädäge xalıq uramnarğa çıqtı. Protest belderep. Älbättä, böten xalıqnıñ kesäse äle, tıñlawçıbız zarlanğança, gipermarketlarğa yörerlek xäldä tügel. Ğädättä, mädäniätle urınnarda bäyäse dä mädäniätle bula bit. Läkin şähär xakimiäte bazar, säwdä ölkäsendä mädäniät iñderüdän tuqtarğa cıyınmıy. Qazanda bazarlar kimi bara, gipermarketlar sanı arta. Daimi avtorıbız Aygöl Nurlı şular xaqında söyli.

Qazan borınğı birle olı säwdä üzäge. Qazan aşa olı säwdä yulları ütä, monda danlıqlı yärminkälär, bazarlar eşläp torğan. Peçän bazarı ğına da ni tora.

Bügen dä, üzeneñ meñ yıllığı busağasında torğanda, Qazanda ğasırlardan-ğasırlarğa küçep kilgän bazarlar şawı işetelä. Läkin xäzer zaman taläplärenä yaraqlaşıp häm yaña formatta. Monda kibetlärneñ küplege, köndäşlek häm taläpçän satıp aluçılar formalaşqan.

Qazanda, yıl buyı “ Qullanuçılar xezmäte bazarın üsterü” dip atalğan programma eşläp kilä. Bu programma bazar, ictimaği tuqlanu häm kön-küreş xezmäte problemaların uñışlı xäl itügä yünälderelgän.

Çınlap ta, Qazanda ber yıl eçendä distälägän säwdä üzäkläre, restorannar açıldı. Şähär xakimiäteneñ bu ölkädäge eşçänlege programmada quyılğan maqsatlarnı arttırıp ta cibärä xätta. Mäsälän, 2008 yılğa här meñ qazanlığa säwdä mäydanın 657 kv.metrğa citkerü qaralğan bulsa, inde 2004 yıl axırına bu 720 kv.metrğa citte.

Uñaylı säwdä üzäkläreneñ, yaña säwdä pavilyonnarınıñ artuın kürgän qazanlılar, ixtimal, üzgäreşlärne kürä-sizäder. Älbättä, bu waqıtta, bezneñ öçen ğädäti bulğan bazarlar yuqqa çığa bara. Bügen, bazarlar yanında röxsätsez säwdä itüçe äbilär siräk kürenä. “Bazarlarnıñ statusı üzgärä, röxsätsez säwdä itü belän köräşergä kiräk häm bez anı däwam itäbez dä ”- dilär şähär idäräçeläre. Alar täqdim itkän proyekt buyınça, bazarlar awıl xucalığı tovarların satu urınına äylänäçäk. Şulay itep, yaqın kiläçäktä bazarlarnıñ häm texnik, häm sanitariä, häm estetik maturlığı da uñay yaqqa üzgärer dip kötelä.

2000 yıldan alıp, Qazanda bazarlarnıñ sanı 11 qädär qısqartıldı. Ä anda eşläwçelärneñ sanı ber yıl eçendä meñ keşegä kimede. Bazarlarda tovar satıluı, sumnar belän sanağanda 10 milliard sum täşkil itä. Bu barlıq tovar äyläneşeneñ 28 protsentı digän süz. Läkin, 2004 yılda, bu san 3 protsentqa kimede. Säwdä itü üzäklärenä xalıq kübräk yöri başlağan digän süz bu.

Keçe biznesnı, yäğni uram bazarların olı säwdä kompaniäläre yotarlarmı? Ber ipi öçen gipermarketka baru zamannarı da citäremeni? Bu sorawlar da uyğa qaldıra. Çönki yıl sayın arenda öçen tüläwlär arta tora. Arenda xaqı arta toraçaq dilär. Awrupa da 10 protsent munitsipal'' milek buş torsa, bu optimal wäzğıät dip sanala. Yäğni, bu oçraqta, korrupsiä bulmıy. Telägän här kem kilep, buş torğan binanı oçsızraq bäyägä arendağa alu mömkinlege tua. Ä bügen Qazanda barı tik 1 protsent qına munitsipal'' milek buş tora. Aları da, yort idän asları. Läkin, tovarlar qimmätlänä tora, arenda kütärelgän sayın, tovar qimmäte dä arta digän süz.

Bügenge köndä, başqalağa kilgän berär gruzin yäki başqa millät keşese üzeneñ milli rizığın ezläp, aptırap yörmi. Şähärdä ictimaği tuqlanu urınnarı şaqtıy taralğan, 16 törle milli kuxnya eşli. Kemgä närsä oşıy-şunı awız itälä. Aqçañ ğına bulsın.

Şähärdä şirkät-predpriätiälär sanı 7 protsentqa arttı, alar sanı xäzer 1090. İdel buyı okrugı buyınça Öfedän genä qalışa.

Yıldan-yılğa kön-küreş xezmäte kürsätü tarmağı arta tora. Alarnıñ iñ populyarları toraq tözü-remontlau, 24 protsentnı täşkil itä. Transport çaralarına xezmät kürsätü- 23 protsent, maturlıq salonnarı xezmäte -11 protsent.

Daimi avtorıbız Aygöl Nurlı buldı.

Şulay itep, ber yaqta xalıq ah-zarı, ikençe yaqta idäräçelärneñ progmatik plannarı häm ğämälläre. İskä alıp ütkän tıñlawçıbız Asiä Şäymurzina bolay uylıy:

Başta xalıqnıñ yäşäw däräcäsen kütärergä kiräkter dip uylıym min

Asiä Şäymurzinanıqı kebek fikerlärne küpläp işetergä bula. Läkin beräwlär östä, ikençelär asta şul. Ber-bersen işetmilär. Xakimiät üzeneken xaq sanıy, xalıq kesäsendäge sumnarın xisaplıy.

Qayda monda urtalıq ta, qayda döreslek. Çının äytkändä, altın urtaqlıqnı da, döreslekne dä här kem üze taba. Çönki bu härkemneñ üz kesäsennän çığıp bäyälänä.

Räfis Cämdixan

XS
SM
MD
LG