Accessibility links

Кайнар хәбәр

Human Rights Watch elekke Sovet illären sorı tös belän sürätli


Human Rights Watch oyışmasınıñ pänceşämbedä iğlan itelgän yıllıq xisabında uzğan yılda bar dönya buylap, barlığı 64 ildä keşe xoquqların bozu oçraqları kiterelgän, şul isäptän, elekke Sovet illärendä.

"Timer Pärdä töşügä inde 15 yıl bulsa da, elekke Sovet Berlege illäreneñ kübesendä küp närsälär elekkeçä qala birä." Human Rights Watch oyışması üzeneñ yıllıq xisabında şuşı näticäne yasap, küp sanlı misalar kiterä. Rusiädä militsiäneñ başbaştaqlığı, armiädä rekrutlarnı ezärlekläw ğälämätläre däwam itä. Çeçnyada keşe yuğalular, qanunsız xökemnär öçen Human Rights Watch ber yaqtan Putin xökümäten ğäyepläsä, ikençe yaqtan, Beslan faciğäsen dä iskä alıp, çeçen suğışçıların tänqitli.

Oyışmanıñ elekke sovet illären tikşerü öçen cawaplı xezmätkäre Rachel Denber Azatlıqqa birgän äñgämäsendä Rusiädä xakimiätne üzäkläşterü ğämällärenä ayırım tuqtaldı. İxtimal prezident Putin, üzäkläşterü yulı belän töbäklärdäge rişwätçelekkä qarşı köräşäm dip uylıydır. Läkin bu küzlektän qarağanda, ni öçen prezident administratsiäse äğzaları gubernatorlardan yaxşıraq bulırğa tieş:

Audio (Rachel Denber)

"Kreml fikerençä, gubernatorlarnı bilgeläp quyu korrupsiäne kimetügä yärdäm itäçäk. Läkin ikençe yaqtan qatağanda, bu korrupsiä fäqät başqa urınğa küçergä mömkin."

Human Rights Watch xisabında Tatarstan da telgä alınğan. Maynıñ 27sendä, prezident Putinnıñ yıllıq yullamasınnan soñ ikençe köngä, Qazannıñ keşe xoquqların yaqlaw üzägenä bilgesez keşelär bärep kerep tentülär ütkärgän. Ezärlekläw qorbannarına xoquqi yärdäm kürsätüçe bu üzäk, Rusiäneñ küp kenä başqa xoquq yaqlaw oyışmaları kebek ük, qüät buyınnarı tarafınnan qıyırsıtularğa duçar bulğan.

Human Rights Watch oyışması xisabında äytelgänçä, Belarusiä dä elekke Sover Berlegendägeçä yäşäwen däwam itä. Üktäberdä ütkän saylawlarda oppozitsiä parlamentta ber genä urın da ala almadı. Human Rights Watch äytüençä, ilneñ mäglümät çaraları tulısınça däwlät kontrole astında bulğanda, bäysez çaralar yıldan yıl yabıla barğanda, oppozitsiäneñ awızı tomalanğanda bu saylawlar kölke bulıp tora.

Ärmänstan belän Äzerbaycanda da, Human Rights Watch oyışması, uzğan yılda yaxşı yaqqa üzgäreşlär tapmağan. Bu ilneñ ikese dä ber yıl elek xärämläşü belän ütkän prezident saylawları sürätendä yäşäwen däwam itä.

Ä menä Ukrainada şul uq xärämläşülär belän ütkän saylawlar, oppozitsiäneñ ayaqa basuına, qabat saylawlarğa häm axır çiktä oppozitsiä citäkçese Viktor Yuçenkonıñ ciñüenä kiterde. Xäzer küplär aña zur ömetlär bağlıy, bu isä zur cawaplılıq, di Rachel Denber:

Audio (Rachel Denber)

"Näq menä şul ömetlär xäzer Yuşenko cilkäsenä awır yök bulıp yattı. Ägär bu yaña xökümät birgän wäğdälären üti almasa, xalıqnıñ küñele qaytaçaq."

Denber süzlärençä, bu oçraqta, ışanıçın yuğaltqan xalıq axır çiktä Putin şikelle köçle däwlät wäğdä itkän ämmä demokratiäne qısqan yaña citäkçe saylarğa mömkin.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG