Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mordoviäda häm Penzada islam ğazetları


Mordoviäda häm Penza ölkäsendä ikeşär möftiät eşli. İke regionda da ber möftiät Mäskäw belän, möfti Rawil Gaynetdin belän eşli, ikençe möftiät Ufa belän, möfti Talğat Tacetdin belän eşli. Mordoviäneñ ike möftiäte dä xaqimiätlär belän dus torsa, Penza ölkäse xaqimiätläre Ufa yağında bulğan imamnar belän genä yaxşı mönäsäbättä, ä Mäskäw belän eşläwçe möftiätne bik tä yaratmıylar.

Mäskäw belän eşläwçe möftiätlär, Mordoviäda da, Penza ölkäsendä dä, üzläreneñ ğazetların çığara. Bu ike ğazet ta dürtär bitle, alar ikese dä urıs telendä, ikese dä buşlay taratıla. Mordoviädağı möselman ğazetı 2000 yılnıñ dekaberennän çığa başladı häm anıñ iseme “İslam v Mordovii”, ä Penza ölkäseneñ möselman ğazetı 1998 yılnıñ mart ayınnan birle çığa häm “Solnse İslama” dip atala. “İslam v Mordovii” ğazetı 2500 danä tiraj belän çığa, ä “Solnse İslama” ğazetınıñ tirajı zurraq – 15000 ekzemplyar. “İslam v Mordovii” ğazetı ayına ber tapqır çığa, “Solnse İslama” – ike ayğa ber. “İslam v Mordovii” ğazetı kübesençä dini mäsälälärgä yaza, çönki Mordoviä tatarları tormışınıñ dini bulmağan yaqların “Tatar gazetası” yaqtırta bara, ä “Solnse İslama” ğazetı dini problemalar turında da, tatar tormışına qağılğan üzgä temalarğa da yaza. “İslam v Mordovii” ğazetınıñ baş möxärrire, yäş ğalim, iktisad fännäre kandidatı Marat Salimov, xäzer xac qıla, şunnan “Azatlıq” radiosınıñ sorawlarına “Solnse İslama” ğazetınıñ baş möxärrire Abdu-Rauf Zabirov qına cawaplar birä aldı.

– Gazetabıyznın berençe tirajı 999 nösxä ide. Soñınnan bezneñ gazetabıyz tieşle oyışmalarda terkälde häm dä bez şähadätnamä aldıq, svidetel'stvo o registratsii mätbuğat çığanağıbıznıñ terkälewe xaqında. Ul waqiğa 10 nçı oktäberda 2000 nçe yılda buldı, yäğni gazetabıyz tulı xoquqlı buldı. Şunnan soñ gazetabıyznıñ tirajı altı meñnän alıp unbiş meñgä xatle citte.

– Abdu-Rauf xazrät, ğazetığıznıñ maqsatları närsädä?

– Gazetabıyznıñ maqsatları – ul tatar, möselman xalğıbıznın dini, ruxi, ğilmi ixtıäcların qanäğätländerü. Dinebez islamnıñ xökümnäre xaqında, bay bulğan tarixıbız, din islamnıñ şäriat ğilemnäre xaqında bez mäqälälär bastırabız. Cämğıät eçendä bulğan üzgäreşlär, millätebeznen tormışında uza torğan möhim waqiğalar, xäbärlär xaqında, bäyrämnär xaqında mäğlumat yış bula bezneñ bastırıla torğan ğazetlarıbızda.

İ.B.: Şulay uq “Solnse islama” ğazetında törle belderülär, iğlannar basıla. Qaya tatar telen, dinne öyränü kursları bar, qaya tatar häm möselman kitapları satıp alırğa mömkin, uquçılar şularnıñ bötenesen ğazettan uqıp belä. “Solnse islama” ğazetında Penza ölkäsennän çıqqan kürenekle şäxeslär turında mäqälälär yış qına çığa, mäsälän, şeyxul'islam Musa Bigiev, yazuçı Musa Aqyeget, general Räsim Aqçurin, akademik Ädxäm Tenişev turında yazular çıqtı, möfti Äbbäs Bibarsovnıñ istälekläre basıldı, häm tağı küp başqa mäqälälär çığıp kilä.

– Uquçılarıbıznıñ sorawlarına da cawap qaytarabız. Annan soñ demokratiä üzgäreşlären cämğıätebez señdersen häm dä şul demokratiä arqasında kilgän üzgäreşlärne bezneñ cirle xaqimiätebez qabul itsen, menä şul xaqta da bezneñ mäqälälärebez bastırıla.

– Abdu-Rauf xazrät, sezneñ ğazet uñışlı ğına eşläp kilä, xäzerge köndä 35 san çıqtı inde. Sez inde bilgele möselman jurnalistı, Rusiä häm xalıqara jurnalistları berlekläre äğzası. Sezgä bernindi senzura yuq, teläsägez närsä yaza alasız, tik, möftiätneñ orğanı bularaq, sez, zakon buyınça, saylaw kampaniälarında ğına qatnaşa almıysız. Ğazetığız Penza ölkäsendä genä taralıp qalmıy, Mordoviäğa da citä, Sarıtaw, Mäskäw häm başqa şähärlärgä dä citä. “Naşa Penza” ğazetı redaksiäse xezmätkärläre yärdäme belän ğazetnı tözegäç, sez anı plenkağa çığarasız häm Penzadan 120 kilometrda urnaşqan Kuznetsk şähäreneñ “Vesta” tipografiäsenä itep bastırasız. Mondıy yıraqqa barıp bastırunıñ mäğnäse dä bar ikän – bu tipografiäneñ xucası, Oleg Qoçkin, Penza ölkäse parlamentı deputatı, xäzerge ölkä xaqimiätlärenä oppozitsiädä, möstäkıyl' keşe. Häm sez dä, anıñ kebek ük, yış qına xaqimiätlärneñ döres bulmağan eşlären tänqitlisez. Şul tänqit öçen xaqimiätlär sezgä räxmät äytmi torğandır?

– Älbättä, bezneñ ğazetıbıznı cirle xaqimiät yaratmıy. “Turılıqnı torna da yaratmıy”, bezneñ mişär xalqı ätä. Läkin bez cawaplı, millätebez qarşında, cämğıät qarşında, böten alämne yuqtan bar qıluçı Rabbıbız Allah qarşında bez cawap biräçäkbez äytkän süzlärebezgä. Ägär dä bez millätebezgä cäfa kilgändä, millätebezne qıyırsıtqan waqıtta, ägär dä bez şul millätebez yağına basmasaq, alarnı yaqlamasaq, menä Allah qarşında cawap birü awırraq bulır da häm wöcdan bar, namus bar. Menä keşe bez bit. Bez başqa mäxluqatlardan, can iälärennän, şul sıyfatlar belän bit ayırılabız. Küp möxärrirlär häm dä xäbärçelär awırlıq kürälär xaqlıqnı äytkändä. Xaqimiät anı yaratmıy, xaqimiät yarata alarnıñ qolaqlarına bal şikelle şundıy tatlı süzlär genä ireşsen. Ä tänqit bulmasa, cämğıät ber urında qatıp qala. Anda alğa baru, üseş, çäçäk atu digän närsädän üz-üzen mäxrum qıla cämğıät. “Qul-il'-xäk wä inkänä murren”, pigambärebez äytä, “Xaqlıqnı sülägez, nindi genä açı bulsa da”. “Kälimätu xaqqen inde sultani cäyren” yäğni “Xaqlıqnı zolım qıluçı padişalarğa äytü bu Allah qarşında zur tırışlıq häm bik zur däräcäle amäl” sanala. Menä ägär dä bez döres analiz birmäsäk waqiğalarğa, cämğıättä bulğan üzgäreşlärgä, qayber säyäsät äxellärenen pozitsiälarına döres analiz birmäsäk, adaşıp kitärgä mömkin cämğıät, häm dä nadan qalırğa mömkin. Xaqimiätkä açı bulsın, läkin alar belsennär, menä adi xalıqnın menä şundıy fikerläre bar, şundıy täqdimnäre bar; alar menä sezneñ tormışta bulğan şul ölkädä barğan säyäsät belän kileşmilär. Misal öçen, ul menä konstitutsiäğa, mejdunarodnıy pravo, menä, millätara xoquqqa häm dä federal' zakonnarğa turı kilmi, menä bez anı ätergä tieşlebez. Ul awır, ul anın öçen awırlıq tiä, läkin bez artqa kitmäskä tieşlebez, gel alğa barığa, awır bulsa da, alğa barığa tieşle. Ömetne yözmibez bez, inşAllah. “Lä-tän qutuni raxmatİlläh” “Allahnın räxmätennän ömet yözmägez”.

Bu Penza ölkäseneñ “Solnse İslama” ğazetınıñ baş möxärrire Abdu-Rauf Zabirov ide.

Azatlıq radiosı öçen Mordoviädan häm Penzadan İrek Bikkinin.

XS
SM
MD
LG