Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqtan ğäskärlären çığaruçı däwlätlär arta baru belän andağı koalitsiä keçeräyä


Niderland bu yılnıñ mart urtalarına Ğiraqtağı 1350 keşelek ğäskären çığaraçağın iğlan itte. Şulay itep Waşingtonnıñ Ğiraqtağı betektäşläre çikläşüne däwam itä. Pol''şa belän Ukraina da bu yıl barışında ğäskärläreneñ zur öleşen yäki tulısınça çığarırğa teläwlären beldergän ide. Alar üz ğäskärlären çığarğannan soñ Ğiraqtan küpme xalıqara köçlär qalır häm kitkän ğäskärlärneñ eşen kem başqarır?

Ğiraqta 30-nçı ğinwarğa bilgelängän ğömümi saylawlar yaqınlaşqan sayın Yewropada ğäskärlären annan çığarırğa cıyınuçı illär sanı da arta bara. Düşämbe könne Niderland premyer ministrı Peter Jan Balkenende Haaga Ğiraqtağı 1350 soldatnı 15-nçe martqa annan çığaraçaq dide. Şulay itep, ğiraqtan ğäskärlären çığarğan, yäki anda ğäskärlär sanın kimetergä, yäki tulısınça çığarırğa cıyınuçı illär sanı 14-kä citte. Analitiklar fikerençä, 38 ilne üz eçenä alğan, AQŞ citäkçelegendäge Ğiraq koaltisiäseneñ keçeräyä baruı ğiraq xalqı qarşı bulğanğa kürä, küp kenä illärneñ anda üz ğäskärlären totarğa telämäwen kürsätä.

Haagadağı Niderland Xalıqara mönäsäbätlär institutı xezmätkäre Edwin Bakker.

AUDİO: Ğömümän, bez andağı berektäşlek köçlärenä quşılu mäs''äläsenä berqayçan da zur intuziazm belän qaramadıq, bez Ğiraqta iminlek buldırunı üzebezneñ burıçıbız itep kürdek. Häm minemçä, şul çor eçendä, bez älbättä, niderland soldatlarına höcümnär buluın, kürdek. Alarnıñ ikese üterelde. Häm bez wäzğiätneñ naçaraya baruın küräbez. Şulay itep, bezneñ çınnan da andağı xällärne üzgärtä aluıbızğa şik belän qarawçılar artqannan arta bara.

Koalitsiädän çığuçı Yewropa däwlätläre arta barğanda, qayber komentatorlar bu Waşington belän Londonnıñ Ğiraqtağı eşlären küp illär qatnaşqan xalıqara mäs''älägä äwerelderü tırışlıqlarınıñ axırın añlata dide. Bu tırışlıqlar ğiraqqa bärep kerü mäs''äläsendä atlantika-ara büleneşlärne beterü maqsatı belän alıp barılğan ide. Başqa illär belän bergä, Fransiä, Germaniä häm Rusiä suğışqa qarşı çıqtı. Koalitsiä tözü barışında, yaña berektäşlärneñ, birgäk tä Könçığış Yewropa häm elekke Sovetlar Berlege illäreneñ Waşingtonnı yaqlawı yaña qarşılıqlarğa da kiterde.

Elekke Britan tışqı eşlär ministrı Robin Cook uzğan comğa könne Guardian gazetına, Macarstan, Çexiä, Pol''şa häm Ukrainanıñ andağı ğäskärlärne kimetüe häm çığaruı AQŞ salqanu ministrı Donald Rumsfeldnıñ Yaña Yewropadan yaqlaw alu turındağı maqtanıçına orım bulıp tora dip yazdı. Rumsfeld Yaña Yewropa dip atağan küp kenä däwlätlär xäzer Ğiraqtan kitülären iğlan itä.

Uzğan atnada Ukraina Ğiraqtağı 1600 xärbien bu yılnıñ berençe yartısında annan çığarırğa cıyınuın belderde. Dikäberdä Pol''şa fevral'' ayında Ğiraqtağı ğäskärlären öçtän bergä diärlek kimetep 1700 keşegä genä qaldıraçağın äytte. Noyäber ayında Macarstan Ğiraqtağı barlıq 300 xärbien dä mart axırına çığaraçağın iğlan itkän ide.

Näticädä AQŞ belän Britaniäneñ Ğiraqta barı 3 kenä zur berektäşe qalırğa mömkin. Alar 3600 xärbie belän Könyaq Korea, 3160 xärbie belän İtaliä häm 1700 xärbie qalaçaq Pol''şa. Qalğan illärneñ andağı ğäskärläre azsanlı.

Ğiraqtan çığuçı illär üzläreneñ kitüen bu ay axırında Ğiraqta Milli Şura saylanu belän bäyläp añlata. Şura ilneñ yaña küçeş çorı xökümäten dä bilgeläp quyaçaq.

Ämma saylawlar ildä totrıqlılıq urnaştırunı tizlätü maqsatı belän ütkärelsä dä, saylaw köne yaqınlaşqan sayın ğisyançılarnıñ höcümnäre dä kisäk arta bara. Häm bu, koalitsiäneñ keçeräyüe, Ğiraqta qalğan köçlärneñ eşen ni qädär qatlawlandıra ala digän soraw uyata.

Qayber analitiklar fikerençä, qayber illärneñ ğäskärlärne çığaruı Ğiraqtağı wäzğiätne bik az ğına üzgärtä ala, çönki ul ğäskärlär Ğiraqnıñ tınıçraq urınnarınnan kitä. Pol''şa citäkçelegendäge xalıqara köçlär iñ nıq qarşılıq kürsätüçe Sönni Öçpoçmağınnan könyaqtaraq urnaşqan. Londondağı Strategik Tikşerenülär Xalıqara İnstitutı belgeçe Phillip Mitchell.

AUDİO: Polyaklar Sönni Öçpoçmağındağı amerikannar belän çağıştırçanda tınıçraq cirlärdä eş alıp bara. Şuña kürä min alarnıñ kitüeneñ, häm bälkem niderland köçläreneñ kitüeneñ beraz näticäläre bulır dip uylıym. Ämma AQŞ yäki Britan köçläre alarnıñ eşen çağıştırmaça ciñel genä üz östenä ala ala.

Mitchel şulay uq, AQŞ häm Britan xärbiläre, tizdän ğiraqnıñ üz köçläre dä nığıp citär häm alar ilneñ çağıştırmaça tınıç öleşlärendä tärtip saqlıy alır dip ömetlänä di.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG