Küpxatınlılıqnıñ iqtisadi wäzğiatkä bäyläneşe turında söyläw berençe qaraşqa säyerräk toyılsa da, İzraildä uzdırılğan tikşerenü andıy bäyläneş bar häm poligamiä, yäğni küpxatınlılıq, yäisä küpirlelek iqtisadqa tiskäre yoğıntı yasıy dip belderä. Üzäk Aziä illäre oçrağında süz, älbättä, küpxatınlılıq turında bara. Berniçä cämäğäte häm şaqtıy ğına balaları bulğan ir üz aqçasın ğädättä, sıyfat öçen tügel, ä kübräk küläm öçen sarıf itärgä mäcbür. Bu isä axırğı çiktä anıñ balalarınıñ naçarraq belem aluına kiterä, näticädä poligamiä cäyelgän illärdä xalıqnıñ belem däräcäse nigezdä tübän bulıp qala. Hebrew Universitetındağı öç professornıñ "Monogamiä sere" dip atalğan tikşerenüe menä şundıy näticägä kilä. Ul Afrikadağı Cot d''Ivoire däwlätendä ütkärelgän. Ğalimnärneñ berse, iqtisad fännäre professorı Eric Gould radiobızğa, tikşerenüneñ töp maqsatı poligamiä belän iqtisadi täräqqiat arasındağı mömkin bäyläneşne açıqlaw ide, çönki çınbarlıqtan kürengänçä, poligamiä cäyelgän illär bügenge köndä "öçençe dönya"da qala birä, ä menä alğa kitkän illärdä monogamiä östenlek itä dip belderde. Gould süzlärenä qarağanda, poligamiäneñ iqtisadi üseşkä ğomumi yoğıntısı tiskäre bulıp bulıp qala:
Audio, Eric Gould
"Ğomumän alğanda, işle keşe balalarınıñ häm xatınnarınıñ kübräk buluın teli. Ämma alğa kitkän häm äle täräqqi genä itkän illär arasındağı ayırma şul, keşelär anda mal-mölkätkä törleçä ireşä häm belemle bulunı da törleçä bäyäli. "Öçençe dönya"da keşe baylıqqa belem yä zihen mömkinlekläre yardämendä tügel, ä näseldän kilgän cir wä başqa törle mal aşa ireşä, şuña kürä dä ul balalarınıñ tübänräk belemle buluı belän dä kileşä" dip uylıy professor Gould. Ul ütkärgän tikşerenü, poligamiä elek Könbatışta ta cäyelgän bulğan, läkin cämğiatneñ üsüe häm belemle bulunıñ ähämiate artuı belän ul äkrenläp yuqqa çıqqan digän fiker yasıy. Berniçä xatın totu xristian häm islam dinenä qädär kiñ taralğan bulğan, bügenge köndä isä şuşı küreneşne Thailandta, Saxara astı illäre häm qayber islam däwlätlärendä genä kürep bula. Xristian illärendä poligamiä 19-nçı ğasırda oyışqan häm nigezdä Quşma Ştatlarnıñ Utah häm Arizona ştatlarında yäşägän mormonnar mäzhäbendä genä küzätelä, ämma alar arasındağı küpxatınlılıq amerikan xökümäte tarafınnan äle 1890-nçı yılda uq tıyılğan ide. Soñğı yıllarda isä monogamiädän citläşep kübräk xatın totu oçraqları Üzäk Aziä illärendä häm Azärbaycanda kürenä başladı. Monı yaqlawçılar, bu islamda röxsät itelä, Qör''än ir keşegä 4 xatınlı bulunı röxsät itä dip belderä. Qayber illärdä moña qayber säyäsi säbäplär dä etärä - Taciqstanda, misal öçen, 1992-97-nçe yıllarda barğan watandaşlar suğışı ildä ceneslär arasında balansnı qaqşattı häm nigezdä poligamiäneñ kiñ taraluına kiterde. Qanuni yaqtan qarağanda, Üzäk Aziä illärendä dä, Azärbaycanda da küpxatınlılıq tıyılğan, ämma irlär anda xatınnarnı nikax nigezendä, räsmän terkälmi genä ala.
Kärim Kamal
Audio, Eric Gould
"Ğomumän alğanda, işle keşe balalarınıñ häm xatınnarınıñ kübräk buluın teli. Ämma alğa kitkän häm äle täräqqi genä itkän illär arasındağı ayırma şul, keşelär anda mal-mölkätkä törleçä ireşä häm belemle bulunı da törleçä bäyäli. "Öçençe dönya"da keşe baylıqqa belem yä zihen mömkinlekläre yardämendä tügel, ä näseldän kilgän cir wä başqa törle mal aşa ireşä, şuña kürä dä ul balalarınıñ tübänräk belemle buluı belän dä kileşä" dip uylıy professor Gould. Ul ütkärgän tikşerenü, poligamiä elek Könbatışta ta cäyelgän bulğan, läkin cämğiatneñ üsüe häm belemle bulunıñ ähämiate artuı belän ul äkrenläp yuqqa çıqqan digän fiker yasıy. Berniçä xatın totu xristian häm islam dinenä qädär kiñ taralğan bulğan, bügenge köndä isä şuşı küreneşne Thailandta, Saxara astı illäre häm qayber islam däwlätlärendä genä kürep bula. Xristian illärendä poligamiä 19-nçı ğasırda oyışqan häm nigezdä Quşma Ştatlarnıñ Utah häm Arizona ştatlarında yäşägän mormonnar mäzhäbendä genä küzätelä, ämma alar arasındağı küpxatınlılıq amerikan xökümäte tarafınnan äle 1890-nçı yılda uq tıyılğan ide. Soñğı yıllarda isä monogamiädän citläşep kübräk xatın totu oçraqları Üzäk Aziä illärendä häm Azärbaycanda kürenä başladı. Monı yaqlawçılar, bu islamda röxsät itelä, Qör''än ir keşegä 4 xatınlı bulunı röxsät itä dip belderä. Qayber illärdä moña qayber säyäsi säbäplär dä etärä - Taciqstanda, misal öçen, 1992-97-nçe yıllarda barğan watandaşlar suğışı ildä ceneslär arasında balansnı qaqşattı häm nigezdä poligamiäneñ kiñ taraluına kiterde. Qanuni yaqtan qarağanda, Üzäk Aziä illärendä dä, Azärbaycanda da küpxatınlılıq tıyılğan, ämma irlär anda xatınnarnı nikax nigezendä, räsmän terkälmi genä ala.
Kärim Kamal