“Xalıqnıñ kiläçäge - anıñ ayıq buluında” dip atala 17 fivraldä “Tatarstan yäşläre ” gäzitendä basılıp çıqqan zur külämle ber mäqälä. Ul mäqälädä professor Ğ.Tuqay büläge iäse Mäxmüt Niğmätcanovnıñ 1999 yılnıñ 9 aprilendä Tatarstannıñ xalıq yazuçısı Ğömär Bäşirovnıñ awırıp kitü säbäple Aqsaqallar şurasınıñ respublika cıyılışına kilä almawı belän anıñ fatirında yazıp alğan äñgämäse birelä. Anda mäqälä avtorınıñ “Ägär Ğayaz İsxaqi isän bulsa, tatarnıñ kiläçägen niçek kürer ide?-dip başlağan sorawına, Ğömär Bäşirov bolay cawap birä. (Mäqälädän özek biräbez). “ Ul tege waqıtta “200 yıldan soñ iñqiraz” digän äsärendä tatar xalqı, baylar yärdäm itmägänlektän, nadan bulğanlıqtan, häläkätkä baraçaq”,- dip äytkän. Läkin zamanalar üzgärep tora. Xäzer bötenläy başqa zaman. Bütän törle taläplär. Ämma mine borçığan närsä şul: bezneñ xalıq elek- elektän ayıq xalıq bulıp tanılğan ide. Araqı eçü digän närsä ul –günah sanala ide. İslam dine buyınça ul – xäräm. Ämma şuşı qotıçqıç ber qurqınıç äyber xalıqnıñ tormışına kerep bara. Xäzer bezneñ xalıq aldında , anıñ intelligensiäse aldında iñ töp wazıyfa şuşı eçüçelekkä qarşı kütärelü. Balalarnı ğailädä 6-7 yäşendä ük tatar xalqınıñ ğöref -ğadätlären , folk''lorın öyrätep , kitapların uqıtıp üsterergä kiräk. Latin grafikasına inde böten däwlätlär küçep bara. Bezgä dä bik qıyu räweştä latinnı kertergä böten köçne quyarğa kiräk.”digän ul, Mäxmüt Niğmätcanov belän bulğan äñgämäsendä.
Ä menä “Звезда Поволжья” gäzite 6 sanında Kareliä respublikasınıñ Yuğarı mäxkämäsenä yullanğan “Duslar”dip atalğan tatar mädäniät cämğıäteneñ 45 imza belän imzalağan ğarizasın bastırğan. Alarnıñ ğarizasınıñ säbäbe şunda: “2004 yılnıñ 27 oktäberendä Kareliä televideniese, Petrozavodskiy şähäre mäxkämäse qararı buyınça “Duslar” tatar mädäniät cämğıäte räise Ğarifulla Şäydulla ulı Ğiniätullin eş başqarğan urınında rişwätçelektä ğayıplänep, 4 yılğa iregennän mäxrüm itelgän”,- dip belderä. İmza quyuçılar , Ğarifulla Ğiniätullinnı mondıy eştä ğayıplänüen döres tügel, anıñ mondıy eşne eşlämäwenä bez inanabız, bez anı 1997 yıldan birle beläbez. Ul härwaqıt keşelärgä üzeneñ namuslı , ädäple buluı belän ürnäk buldı. Ğarifulla Ğiniätullin, anıñ turında yalğan xäbär çığaru qorbanı. Bez monı, kemneñder, bezneñ räisebezneñ yaman atın satu, törle millät xalıqları arasında doşmanlıq tudıru niätennän eşlängänder, - dip sanıybız”- dip yazğannar. Bu sud mäxkämäse belän bäyle xäbärne 28 ğinwarda Azatlıq radiosı xäbärçese inde söylägän ide. BTK BK äğzası, advokat Roza Färdievanıñ bu eşlär belän tanışuı, şöğellänüe turında da xäbär itelgän ide.
Menä şuşı ğariza yanında tağın ber xat bastırılğan. Ul Xalıqara ictimaği oyışmalar Şurası “BTK”nıñ BK räise Rinat Zakirovqa möräcäğät xatı. Anda “Tatarlarnı ezärlekläw” dip atalğan Al''bek Ğizzatullinnıñ anıñ üzen yalğan yağudan alıp qaluın sorap yalwarıp yazğan xatı bastırılğan. “Minem ışanıçım tik sezgä genä ” –dip yaza ul. Xat tağın Kareliädän . Ul, Kareliä respublikasınıñ yul komitetı räise ikän. Avtomobil'' yulların tözü häm tözekländerü eşläre belän şöğellänä. Anı 41 mln sum aqça urlawda ğayepläp, häm nigezsez räweştä 2004 yılnıñ 5 iyülennän rişwätçe iseme yağıp, qaraq tügel mikän digän şik astına alğannarı turında xäbär itä. Xäzer tikşerü eşläre alıp barıla,- dip yaza ul. Şähär mäxkämäsenä , annan Kareliä respublikasınıñ Yuğarı mäxkämäsenä, annan Северо-Западный – Федераль округыnıñ General'' prokuraturasına xat yazğan idem, - Kareliä respublikasınıñ mäxkämäsendä bar närsäne dä döres eşlägännär, - dip cawap aldım. Ğailämä telefonnardan şıltıratıp, ezärlekläwlär bara. Zinhar öçen yärdäm itegez!!!- dip yazğan ul.
Xörmätle radio tıñlawçılar! Sez Tatarstan matbuğatı tapşıruın tıñladığız. Tapşıruda Şähri Qazan gäzitendä Mirfatıx Zäkiev yazmasınnan, “Tuğan telebezne olılıyq”, “Tatarstan yäşläre gäzitennän “Xalıqnıñ kiläçäge- anıñ ayıq buluında ”dip isemlängän Mäxmüt Niğmätcanovnıñ Ğömär Bäşirov belän 1999 yılğı äñgämäse turında, häm “Звезда Поволжья” gäzitendäge “Tatarlarnı ezärlekläw”digän yazma astında ber temağa ike xat turında basılğan mäqälälärne sezgä citkerdek. Mäqälälärdän özeklärne xäbärçebez Albina Zäynulla uqıdı. Tapşırunı Mälikä Basıyr äzerläde.