Dävlät Departamentınıñ brifinginda ber jurnalist , AQŞ ikeyaqlı mönäsäbätlärne yaxşırtu teläge belän Qıtayda keşe xoquqlarınıñ bozıluın iğtibarsız qaldırmıymı digän sorau quydı. Dävlät sekretarınıñ demokratiä, keşe xoquqları häm xezmät buyınça yardämçeseneñ urınbasarı Michael Kozak , mondıy uylanular AQŞnıñ keşe xoquqları säyäsätenä täsir itmi dip belderde.
Audio
"Küpkenä keşelär bez Üzäk Aziädä yana berektäşlär tapqaç, bu anda keşe xoquqlarınıñ bozıluın tänqitlävne tuqtatuğa kiteräçäk dip uyladılar. Çınbarlıqta kiresençä buldı. Bez Üzbäkstan kebek urınnarda keşe xoquqlarınıñ torışına küberäk ähämiät birä başladıq häm üzgäreşlärne yaqlauçı keşelär tarafın aktıvıraq tota başladıq."
Kozaknıñ süzlärençä, yıllıq raportnıñ maqsäte berävne ğäyepläv tügel, ä Dävlät Departamentı belän AQ Yortqa säyäsätne bilgelävlärenä yardäm itü. Washngtonda urnaşqan bäysez Xalıqara Tınıçlıq öçen Carnegie Endowment üzägeneñ Russiä häm Euroaziä programası xezmätkäre Rose Gottemoellerneñ fikerençä, Buş administratsiäse bu raporttan faydalana. Anıñ süzlärençä, prezident Buş Russiä prezidentı Putin belän Bratislavada oçraşqanda keşe xoquqları mäsäläsen kütärep çıqqan.
Audio
"AQŞ bu illärdä demokratik reformalarnıñ bezneñ standartlarğa kürä buluın küz aldında totqan säysät alıp bara. Bez prezident Buşnıñ prezident Putin belän Bratislavada oçraşqanda bu xaqta açıqça söylävenä tanıq buldıq. AQŞnıñ säyäsäte bu illär belän xezmättäşlekkä häm ber ük vaqıtta reformalarnıñ zarurlığı mäsäläsendä üz qaraşların açıqça belderügä nigezlängän. "
Gottemoeller AQŞ keşe xoquqları ölkäsendä barlıq illärgä ber ük taläp quymıy digän şikayätkä qağılıp, Washingtonnıñ reaksiäse keşe xoquqların bozunıñ külämennän häm bu illär belän nindi mönäsäbätlär urnaştıruınnan bäyle, şul säbäple daimi ezleklelek yuq dip cavap birde. Human Rights Watchnıñ Üzbäkstan buyınça tikşeräçese Allison Gillnıñ fikerençä, AQŞ üzara mönäsäbätlärgä zian kitermiçä, Üzbäkstan kebek illärdä sivil irekleklärne üsterü öçen küberäk eşli ala. Gillnıñ qaraşınça, Buş administratsiäse Üzäkstanda xärbi bazalar alğannan soñ, anıñ prezidentı İslam Kerimovnı açulandırudan tartına.
Audio
"AQŞnıñ bu regionda häm bigeräk tä Üzbäkstanda täsire ikeyağı da ütker qılıçnı iskä töşerä. Ber yaqtan AQŞ belän Üzbäkstan arasındağı mönäsäbätlär tiränäyä bara, ikençe yaqtan AQŞ iminlek mäsäläsendäge mönäsäbätlärenä zian kiler dip bu mönäsäbätlärne tieşençä faydalanudan tartına. Minemçä, bu borçılu urınsız. AQŞ zur täsirgä iä häm ul monnan faydalanırğa tieş."
Gillnıñ belderüenä qarağanda, AQŞ Kongresı, Üzbäkstanda keşe xoquqlarınıñ bozıluı säbäple Karimov xökümätenä 18 milion dolarlıq yardämne tuqtattı. Läkin, Pentagon monıñ täsiren 21 milion dollarlıq xärbi yardäm birüe belän yuqqa çığarğan. Mondıy säyäsät AQŞnıñ ezärleklävçe uñ yünäleştäge xökümätlär belän Salqın Suğış çorındağı xezmättäşlegen iskä töşerä. Ayırma şunda ğına. Ul vaqıtta AQŞ kommunizmğa qarşı köräşkän bulsa, xäzer ul möselman militantlarğa qarşı köräşä.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Küpkenä keşelär bez Üzäk Aziädä yana berektäşlär tapqaç, bu anda keşe xoquqlarınıñ bozıluın tänqitlävne tuqtatuğa kiteräçäk dip uyladılar. Çınbarlıqta kiresençä buldı. Bez Üzbäkstan kebek urınnarda keşe xoquqlarınıñ torışına küberäk ähämiät birä başladıq häm üzgäreşlärne yaqlauçı keşelär tarafın aktıvıraq tota başladıq."
Kozaknıñ süzlärençä, yıllıq raportnıñ maqsäte berävne ğäyepläv tügel, ä Dävlät Departamentı belän AQ Yortqa säyäsätne bilgelävlärenä yardäm itü. Washngtonda urnaşqan bäysez Xalıqara Tınıçlıq öçen Carnegie Endowment üzägeneñ Russiä häm Euroaziä programası xezmätkäre Rose Gottemoellerneñ fikerençä, Buş administratsiäse bu raporttan faydalana. Anıñ süzlärençä, prezident Buş Russiä prezidentı Putin belän Bratislavada oçraşqanda keşe xoquqları mäsäläsen kütärep çıqqan.
Audio
"AQŞ bu illärdä demokratik reformalarnıñ bezneñ standartlarğa kürä buluın küz aldında totqan säysät alıp bara. Bez prezident Buşnıñ prezident Putin belän Bratislavada oçraşqanda bu xaqta açıqça söylävenä tanıq buldıq. AQŞnıñ säyäsäte bu illär belän xezmättäşlekkä häm ber ük vaqıtta reformalarnıñ zarurlığı mäsäläsendä üz qaraşların açıqça belderügä nigezlängän. "
Gottemoeller AQŞ keşe xoquqları ölkäsendä barlıq illärgä ber ük taläp quymıy digän şikayätkä qağılıp, Washingtonnıñ reaksiäse keşe xoquqların bozunıñ külämennän häm bu illär belän nindi mönäsäbätlär urnaştıruınnan bäyle, şul säbäple daimi ezleklelek yuq dip cavap birde. Human Rights Watchnıñ Üzbäkstan buyınça tikşeräçese Allison Gillnıñ fikerençä, AQŞ üzara mönäsäbätlärgä zian kitermiçä, Üzbäkstan kebek illärdä sivil irekleklärne üsterü öçen küberäk eşli ala. Gillnıñ qaraşınça, Buş administratsiäse Üzäkstanda xärbi bazalar alğannan soñ, anıñ prezidentı İslam Kerimovnı açulandırudan tartına.
Audio
"AQŞnıñ bu regionda häm bigeräk tä Üzbäkstanda täsire ikeyağı da ütker qılıçnı iskä töşerä. Ber yaqtan AQŞ belän Üzbäkstan arasındağı mönäsäbätlär tiränäyä bara, ikençe yaqtan AQŞ iminlek mäsäläsendäge mönäsäbätlärenä zian kiler dip bu mönäsäbätlärne tieşençä faydalanudan tartına. Minemçä, bu borçılu urınsız. AQŞ zur täsirgä iä häm ul monnan faydalanırğa tieş."
Gillnıñ belderüenä qarağanda, AQŞ Kongresı, Üzbäkstanda keşe xoquqlarınıñ bozıluı säbäple Karimov xökümätenä 18 milion dolarlıq yardämne tuqtattı. Läkin, Pentagon monıñ täsiren 21 milion dollarlıq xärbi yardäm birüe belän yuqqa çığarğan. Mondıy säyäsät AQŞnıñ ezärleklävçe uñ yünäleştäge xökümätlär belän Salqın Suğış çorındağı xezmättäşlegen iskä töşerä. Ayırma şunda ğına. Ul vaqıtta AQŞ kommunizmğa qarşı köräşkän bulsa, xäzer ul möselman militantlarğa qarşı köräşä.
Färit İdelle, Praga.