Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mäğlümatqa bitaraflıq


Qayda mäğlümat bar, şunda xikmät bula. Xäzer inde mäğlümat çaraları da, informatsiä taşqını da elekkeçä tügel. İksez-çiksez därya bulıp kilä ul mäğlümat. Uqıp, öyränep kenä ölger. Beräwlär ber köndä üz başınnan meñnärçä mäğlümat, statistika materialları, isem-familiälär, aqıllıq häm aqılsız fikerlär, däğwälar häm maqtawlar işetä. İşetä dä, yuğalıp qala yäki şunda uq onıtıp cibärä. Şulay da, qayber xäbär quandırmasa, ikençeläre – borçuğa salmasa yäki berär törle ez qaldırmasa nigä kiräk soñ ul xäbär. Tatar bar da, xäbär bar digändäy, açıq qına xäbärläre kilep tormasa, xalıqnıñ üzeneñ dä barlığın, yuqlığın belä almıysıñ. Ä xäbärlär xäzer bik küp.

İñ qızığı, qayber xäbärlärneñ cämäğätçelekkä taralmawı. Uzğan atnada Qazanda ütä dä talantlı häm xalıqara däräcädäge osta muzıkant kilde. Klarnetta da uynıy, başqa muzıka qorallarında da uynap, böten dönyanı şaqqattıra bu talantlı şäxes. Kanadadan kilgän bu qunaq tatar muzıkası, xalıq icatı belän qızıqsına. Häm moñnarıbıznı soqlanıp tıñlıy ikän. Xäyer, busı da añlaşıla, çönki ul kanada muzıkantınıñ familiäse İşmoratov, ä üze, çın bulsa inde, küptän tügel wafat bulğan zur yazuçı Riza İşmoratnıñ onığı ikän. Tögälräk, özderebräk tä äyter idem, bu İşmoratovnıñ kemlegen, nindiräk fiker yörtüen, yäşäw räweşen, tuğan-tumaçasın belep bulmadı. Çönki meñlägän ğäskäridän torğan jurnalistlar armiäseneñ mäğlümat çeltärenä bu fakt eläkmägän ikän. Yäğni, barmı İşmoratov yuqmı, niçek anı tanıylar, ällä ul tegendä-monda sörelep yörime, ata-babalar cirenä mäxäbbäte susağanmı, yuqmı – sorawçı da yuq, belüçe, yazuçı da yuq. Bälki berär cirdä berärse pışıldap qına äytkänder. Ämma, wallahi, billähi, ezläp tabıp bulmadı. Üzen kürep söyläşergä tırışqan idem, uzğan sişämbedä kitep tä barğan ul ataqlı häm bilgesez kanada muzıkantı İşmoratov.

Andıy xällärgä genä Qazannıñ bik ise kitmi inde ul. Bıyıl Ğayaz İsxaqi, Fatix Xösni, Camal Wälidi isemendäge büläklär kemgä birelde, dip niçä jurnalist häm ädäbiätçegä möräcäğät itep qaradım, belüçe yuq. Yarıy äle, Musa Cälil isemen yörtkän däwlät bülägeneñ 3 lawreatın da belsälär. Xätta yañalıqlar belän kön sayın oçraşuçı aqıllı zatlardan sorağaç ta, Rifat Fattaxovnı ğına äytä aldılar. Ul da Räşit Wahapov festivale dip yıl buyı şawlamasa, Musa Cälilneñ bıyılğı premiäse häm xätta 15 fevral'dä ütkärelä torğan qulyazma köne berkemneñ dä xäterendä qalmas ide. Tuqay bülägenä kemnär täqdim itelä dip qayber icadi berlek aktivistlarınnan sorap qaradım. Belüçe yuq.

Şulay bulğaç, sez fiker yörtep qarağız. Xäzerge zaman Rusiä ädäbiätendäge Mixail Lomonosov isemendäge büläkneñ London belän Qazan arasında yörüçe kürenekle şağir, jurnalist Rawil Buxaraevqa tapşırıla turında tik İntertat.ru gäcitendä genä küzgä çalındı. Sez inde beläsez, awılda yäşägän uqıtuçılarnıñ, traktorçı häm mal qarawçılarnıñ İnternetqa niqadär yış kerep yörüen. Alar inde Mixail Lomonosov belän Rawil Buxarayıvnıñ yaqınlığın da, ayırmasın da bik çamalap betermi. Anıñ bit äle

Lev Ovrutskiy digän keşe dä bar. Bezneñ millättän tügel. Rusiä matbuğatında ziräk häm kinayäle mäqälälär çığara. Çinovniklarnı çemetkäläp alsa da, millätlär xoquqın häm tatarstannı yaqlıy. Üze yähüd bulsa da, rus bulsa da – bezneñ öçen barıber, bezne belgäç, xörmät itkäç, qaywaqıtta yärdäm dä itkäç, xätta sügep bulsa da, tatar häm Tatarstannı dönyağa yañğıratqaç, Lev Ovrutskiy ğäziz keşe. Menä şuşı Ovrutskiy Rusiä jurnalistları soyuzınıñ Rusiäneñ “Altın qaläm”e digän däräcäle premiäsenä layık bulğan. Fevral' ayında şul premiäne aña tapşırğannar. «Zvezda Povoljya» gäcite tırnaq arasınnan pıçraq ezläp, menä närsä dip yazğan. Lev Ovrutskiynı şuşı ğomum Rusiä bülägen aluı belän xätta Tatarstannıñ jurnalistlar berlege dä qotlamağan. Respublika gäcitläre bu xäl turında yazıp waqlanmadı. Döres, Rusiäneñ “Altın qaläm”e digän büläk Tatarstan jurnalistlarına berençe tapqır birelä anısı. Läkin bezne anıñ belän genä şaqqatıra almıysıñ. Qazan bu. Küpme ğasırlar kiçkän, xıyänäten dä, şöhräten dä kürgän tatar bu.

Şulay da, şaqqatırğıç xällär barıber bula bit. Xäteregezdäme, 2002 yılnıñ 30 avgustında Tatar kongressınnan soñ Putin tatarlar belän oçraştı. Ul könnär istälekle söyläşü, ğibrätle oçraşular belän istä qaldı. Menä şul 30 avgusttan 31нә qarşı töndä Ägerce rayonı başlığın üz öye qarşında yallanğan killerlar atıp ütergän. Huşnı yuğaltırlıq, yöräk çänçerlek xäbär buldı bu. Bu atnada Tatarstan yuğarı mäxkämäse killerlarnı da, alarnı yallawçını da cämğısı 65 yılğa xökem itte. Yallawçısı – şuşı rayonnı Räfis Säitovtan da aldaraq citäklägän Röstäm Zakirov bulıp çıqtı. Beläsezme ul küpmegä yallağan üzeneñ köndäşen? Ber tiengä dä tügel. Berseneñ yallawçığa 150 meñ aqça biräse bulğan. Menä şul burıçnı kiçerü bärabärenä Säitovnı yuq itärgä riza bulğan keşe tabılğan. Üterüçelär öçen qoral satıp alır öçen dä aqça tügel, ä äcätkä birgän aqçanı kiçerü mexanizmı qullanılğan. Şunısı iğtibarğa layıqlı, yallawçı da, üterüne oyıştıruçı da, üterelgän keşe dä - üzebezneñ millät wäkilläre.

Bu mäğlümat küñelne kütärmi. Ämma, anıñ turında beraz uylarğa ide. Bu bit inde Kanadadağı tatar muzıkantı yäki Lomonosov bülägen alğan tatar keşesenä bitaraf qalu genä tügel. Bu enä belän, söñge belän çäneçä torğan mäğlümat. Sizäsezme? Ällä inde xäzerge mäğlümat tawışınnan qolaqlar tonğanmı?

Rimzil Wäli

XS
SM
MD
LG