Şimbä könne Tubıl şähäreneñ tatar xalqı “Näürüz” bäyrämenä bağışlanğan konsert qaradı. Tamaşada Tömän häm Tubıl şähäre artistları çığış yasadı. Alıp baruçılar bu bäyrämneñ seber öçen yat bulmawı turında söylädelär. Seber tatarları awıllarında äle xaman da “Ämäl”- yaña kön tuu” nı bilgeläp ütüne äyttelär.
Qoyaşnıñ berençe nurı kürengänçe uq awılnıñ ber başınnan ikençe başına qädär här yort sayın tuqtap “Ämäl” dip qıçqırıp xucalarnı sälamlilär, xucalar qapqa tübäsenä menep utırıp, törle büläklär ırğıtalar.
Cirle ğöref-ğädätkä yaqın kiterep konsert qarawçılarğa da konfet siptelär. Seber tatarları häm Tömän ölkäsendä yäşäwçe tatarlarnıñ milli-mädäni möxtäriäte şurası äğzaları da küçtänäçtän awız itte.
Şimbä könne 19 nçı martta, autonomiä üzeneñ küçmä utırışın Tubıl şähärendä ütkärde. Tubıl şähäreneñ milli tormışı belän yaqınnan tanıştılar, problemnarnı tıñladılar.
"6 yıl bula inde aprel ayında bezneñ balalar tapşıruı çığa başlawğa. Bu tapşıru “Tuğan tel” dip atala. 6 yäştän başlap 12-13 yäşkäçä balalarnı bez yörtäbez. Alar üzläre eşläp, üzläre diktor bulıp çığalar. Bez alarnı östän korrektirowat itep toruçı keşe genä. Tapşırualrıbız 20 minut bulsa, eşli başlağanda, berazğa yabıp ta aldılar aqça citmäw säbäple. Bügenge köndä ayına 10 minuttan çığabız. Waqıt bik äz. Balalar kürenep aluğa, tapşıruıbıznıñ axırı citep tä quya. Mömkin bulsa, yärdäm kiräk bezgä dä waqıtın arttırırğa", dip söyläde “Tuğan tel” tapşıruınıñ möxärrire Rimma Xäbiryänowa.
Bu küçmä utırış Seber tatar mädäniät üzägendä ütkängä, anıñ yünäleşläre: muzey, milli kitapxanä, konsertlar quyu, radio-telewidenie bülekläre eşçänlekläre belän tanıştılar.
Seber tatar mädäniät üzäge räise Säfiulla İlyäsov süzlärençä, tizdän üzäk binasında yazuçı Yaqub Zänkiev bülmäse açılaçaq. Tuğannarı qülyäzmalarnı, yazu maşinqasın häm başqa istälekle äyberlären birergä riza bulğannar. Bügenge köndä isä, milli muzeyda Yaqub Zänkiev üze büläk itkän istälek bar. Ul döplä. Yartı metr bieklektäge kiselgän ağaçnıñ üzäge alınğan häm eçenä urındıq sıman itep ağaç taqta quyılğan. Bu döplädä 6 aydan başlap yazuçınıñ barlıq balaları da utırıp tora başlağan. Eksponatnıñ fotosın Mäskäw muzeyları da soratıp alğan. Muzey mödire Rawilä Qutumowa “Bez eksponatlar tuplap qına qalmıybız, fänni eşlär dä yazabız”,- di.
-Anı cıyu ğına tügel, anı tikşerü, anı yazu kiräk. Monda ğına yatmıy. Minem küp kenä eşlärem cıyıntıqlarda çıqtılar. Nawçno-praktiçeskiy konferensiäneñ cıyıntıqlarında çıqtılar. Menä xäzer “Söläymänov uquları” bulırğa tieş. Anda da ike eşne birdem. Uquqçılar belän dä eşlim bit. Alar da referätların yazğannar. Alarnıñ referatların da “Söläymänov uqularına” birdek.
Kitap çığa ul kitapnıñ iseme “Natsionälnaya şqola sibirskix tatar”. Bezneñ professor Prebilskiy proyıqtı buyınça çığa. Bezneñ küp kenä fotomateriallar kerde, stätyälar kerde. Minem tikşerep eşläp çıqqan eşlärem kerde. Min bik känägät. Min xıyallanğan idem ayırım ber kitap çığarırbız di dip. Bezneñ eşlärebez başqa kitaplar aşa şulay çığıp-çığıp tora. Muzey eşli başlağannan, 1997 nçe yıldan tabılğan eksponatlar xäzer kitapta çığalar. Min bik qänägät.
-Tubıl şähäreneñ iğtibarğa layıq üz täcribäse bar. “Uquçılar kitap uqımıy, ğöref ğädätkä, tarixqa bitaraf”,- digän bügenge könnärdä, seber tatar mädäniät üzäge mäktäplär arasında berär milli tem alıp bäyge ütkärä. Ciñüçelärgä büläklär äzerli. Uquçılar sorawlarğa cawap ezläp kitapxanägä häm muzeyğa yul totalar. Muzey mödire Rawilä Qutumowa süzlärençä, ayına alarğa 150 läp keşe kilep tora. Uquçılar, uqıtuçılar, äti-änilär, xätta çit il watandaşları da.
Qutumowa: "1200 eksponat cıyılğan. Uquçılar. Alar arasında uquçılar ğına tügel, studentlar, törle keşelär, hätta çit illärennän kilälär. Bezneñ muzeynı qatloğqa kertep quyğannar ikän. Menä inde kilälär dä kilälär. Bigräk tä cäyen. Fransuzlar da, nemeslar da, Awtraliädän dä. Alar üzläreneñ perewodçikları belän dä kilälär monda. Rusça söyläşä belgännäre belän rusça alıp baram. Añlamasalar mimiqä belän alıp barırğa turı kilä. Nu añlıylar. Poçemu to añlıylar. Menä kileşäbez. Xot' alarğa tatarça da söyläp bir." Tubıl däwlät pedagogiä institutında yañadan rus-tatar bülege açılğanğa 15 yıl tuldı. Bu bäyrämgä turı kiterep “Söläymanov uquları” fänni ğämäli cıyını bıyıl Tubılda 12 nçe may könne uzaçaq. Tatar tele häm ädäbiatı käfedrası citäkçese Flera Säyfullina ölkä avtnomiäse şurası äğzaların fänni bäyrämgä qädär çişeläse problemnar belän dä tanıştırdı.
Nail Alan,Tömän
Nail Alan,Tömän
