Accessibility links

Кайнар хәбәр

Peterbur: "Mindä qaldırırlıq bala yuq" <br>[ ğärip balalar yazmışı turında film ]


Keşe, aqıl belän uylap tormıy, saqsız eş itep, tabiğätkä zıyan kiterep tora, şuña tabiğät tä , üz çiratında, keşedän uç ala , dilär. Yıl sayın tuıp torğan ğärip balalarnı ğälimnär tabiğätneñ iskärtüe dip sanıylar. Äytergä kiräk, tumıştan ğärip balalar ul Rusiägä genä xas närsä tügel, bu problem belän böten keşelek dönyası tanış. Tik invalidlarğa qaraş qına törle illärdä törleçä. Awropa illäre andıy balalar ğäilädä, açıq cämğiättä yäşäsen öçen barısın da eşlärgä tırışa. Qızğanıçqa qarşı, bezneñ cämğiät invalidlarnı tulı xoquqlı keşelär itep qabul itärgä äzer tügel. Şuña kürä Rusiädä yartı million bala ğömeren yabıq oyışmalarda ütkärergä mäcbür, häm bu yabıq internatlarnıñ sanı kimügä taba barmıy. Peterburgta, mäsälän, 2 meñnän artıq bala öçen 4 internat eşli, ä bäliğ bulğan 6 meñ ğärip 8 psixo-nevrologik internatta yäşi. Bala tudıru yortlarında tabiblar üzläre ük andıy balalarnı qaldırıp çığarğa kiñäş itälär. Häm küplär şulay eşli dä. Çönki ğärip balalarnı tärbiälägändä tuğan fizik- moral problemnarğa matdi problemnar da östälä. Sälamät balalı ğäilädä ata-ananıñ ,balağa öç yäş tulğaç, eşke çığarğa mömkinçelege bulsa, invalidlarnı balalar baqçasına almıylar hem, tabiği, ata-ananıñ berse eşkä urnaşa almıy. İnvalidlıq pensiäse 2 meñ sum tiräse genä. Peterburgta internatta yäşäwçe härber bala cämğiätkä ayına 400- 900 dollarğa töşä. Ämma internattağı matdi irkenlek barıber ata-ana cılısın alıştıra almıy. Şul 400 dollarnı ğäilädä yäşäwçe ğäriplärgä birsälär, küpme bala äti-äni nazın toyıp yäşär ide! Soñğı yıllarda Peterburgta ğadi balalar baqçasında "Osobıy rebenok"digän törkemnär açıla başladı anısı, ämma alar älegä bik az. Balağa 7- 8 yäş tulğaç, tağın yaña problem tua-mäktäpkä urnaştıru. Ğadi mäktäpkä ğärip balalarnı almasqa tırışalar - östämä mäşäkät berkemgä dä kiräkmi. Peterburgnıñ Nevskiy rayonında 150 läp bala ğäilädä yäşi, şularnıñ altısın ğına ata - analarnıñ fantastik tırışlığı belän 18-nçe mäktäpkä alğannar, 8 bala öçen ber fatirda "Perspektiva"digän maxsus mäktäp açqannar. Qalğan 135 bala öydä utırırğa mäcbür, uqıtuçılar yörep uqıtırğa telämilär. Ber Vıborg rayonında ğına mömkinçelekläre çiklängän 16 keşene öydä uqıtalar, bäyrämnärdä mäktäpkä çaqıralar. 19 rayonnıñ härbersendä 150 läp invalid bala, şulay bulğaç, añlıysız inde, 3 meñgä yaqın keşe belem aludan mäxrüm. Urta belem alıp çığa alğan perspektivalı balalar öçen dä unsigezdä tormış tuqtala - institut, kolledjlar alar öçen tügel. Vasiliy utrawında berdänber reabilitätsiä üzäge bar: buxğalter, kompyuterçı häm başqa hönärlärgä öyrätälär. Tik anda kön dä yörep uqırğa bik azlarnıñ ğına mömkinçelege bar. Küpçelek invalidlarğa berdänber yul- psixo - nevrologik internat-PNİ qala. PNİ-küplär öçen tormış faciğäse. Monda keşe aşıy- utıra-yoqlıy ğına ala torğan can iäsenä äylänä. İşeklärdä yozaq, täräzälärdä räşätkä.Tik Petrodworestağı berençe internat qına yöri ala torğan inwalidlarnı, 18 yäş tulğaç ta, PNİğa küçermi, üzendä qaldıra. Ğäriplär problemı belän yaqınnan tanış belgeçlär inwalidlarnıñ kiläçägen "Doma spaseniä" digän yaña uçrejdenielär belän bäyli. Şularnıñ berse Leningrad ölkäsendä, Şapki digän matur tabiğätle awıl yanında tözelä. Anda 2 keşegä ber böten uñaylıqları bulğan bülmä, qolyasqa belän çığıp yörü mömkinçelege buldıru küzdä totıla. Başqa illärdä invalidlar problemı däwlät proğrammasında da, ictimaği oyışmalar eşçänlegendä dä daimi iğtibar üzägendä torsa, bezdä , başlıça, qampaniälär waqıtında ğına iskä töşerälär-cämğiätneñ uz tormışı, inwalidlarnıñ üzeneke. Waqıt-waqıt yänäşädä bezneñ kebek ük, tik mömkinçelekläre çiklängän keşelär yäşäwen, alarğa bezneñ iğtibar citmäwen iskä töşerer öçen törle illärneñ ictimağıy fondları maxsus çaralar uzdıra. Küptän tügel Angliänıñ "İzge Georgiy"fondı aqçasına "Подорожник или этюды оптимизма"digän dokumentäl film töşerelde. Filmnıñ töp geroyları- ğömereneñ berençe könnären ük internatta başlap, PNİ mäxşärlären ütkän, ämma annan çığa alğan, tormışta üz urının tabu bäxetenä ireşkän Yüriy Kuznetsov häm äniläre taşlap çığarğa telämägän 8 yäşlek serebräl paralıyç belän awıruçı qız bala. Tanılğan rejisser- doqumentalist Valeriy Naumov häm operator Fayzraxman Kamalov eşlägän bu film cämğiät invalidlarğa yöze belän borılsa, tiñ itep qabul itsä, alarnıñ da keşeçä yäşi alu mömkinlegen kürsätä. Cämğiättä ğäriplärgä qaraş üzgärsä, bälki tabiblar da invalid balalarnı qaldırıp çığarğa kiñäş birmäslär ide. Gölinä Qayumowa da 12 yıl elek pediatriägä zur öleş kertkän, küpne kürgän professordan şundıy kiñäş alğan: balañ kürmi dä kürmäyäçäk tä, yörmi dä yörmäyäçäk tä, internatqa tapşırsañ da gönah tügel dip. Ul waqıtta 7 aylıq İlnurnıñ awırlığı da 1 kilo 700 gramm ğına bula. “Mindä qaldırırlıq bala yuq”,- dip Gölinä kötep alğan balasınıñ ğömere öçen köräş başlıy. Anıñ kürgännäre, qılğan ğämälläre turında kiläse tapşıruda tıñlıy alasız.

Gölzada Kamalova, Peterburg
XS
SM
MD
LG